metropolis m

Kunstenaar Krist Gruijthuijsen studeerde aan het HISK in Antwerpen en was toen al gefascineerd door het rollenspel en de machtsposities binnen de ‘vrije’ hedendaagse kunst. De kunstpraktijk van Gruijthuijsen was altijd al gebaseerd op een fictieve positie tussen het kunstenaarschap en het curatorschap in. De strategie van Krist Gruijthuijsen is wat dat betreft het prototype van het verlangen van veel kunstenaars om de condities en context binnen de kunstwereld naar hun hand te zetten. Gruijthuijsen werd nog op de valreep gevraagd door de inmiddels ontslagen Extra City-directeur Wim Peeters om een tentoonstelling te realiseren. Toeval of niet, dit project gaat over de mythe van de afwezigheid, als een strategie om een bewust of theatraal ‘opgezette’ leegte aan te grijpen als een onderwerp om aanwezig te zijn en te blijven. Wim Peeters is nu compleet verdwenen uit het Antwerpse artistieke milieu. De man die, geruggensteund door Luc Tuymans, het voor elkaar kreeg om het centrum voor hedendaagse kunst Extra City op te zetten en er spraakmakende tentoonstellingen maakte, is nu verdwenen, zonder dat één Vlaamse haan er naar kraaide. Het project More stories on absence is alleen hierom al interessant.

Extra City wordt financieel extra ondersteund door de overheid en wil dat verzilveren met grote tentoonstellingen in een grote ruimte. Krist Gruijthuijsen keerde deze ‘subsidiaire’ logica om en plaatste de tentoonstelling in een kleine ruimte in de Wolstraat in het centrum van Antwerpen. De ruimte van Extra City zelf aan het Kattendijkdok in het havengebied, werd tot intieme cinema verbouwd, een projectieruimte met tribune, die de tentoonstelling in de Wolstraat inhoudelijk ‘ondersteunt’ met aanvullende filmvoorstellingen. Hij trok deze lijn door met de realisatie van een bescheiden catalogus. Een eenvoudig boekje zonder fonkelende foto’s, maar met opmerkelijke bijdragen. Zoals een brief van Mario Garcia Torres gericht aan wijlen kunstenaar Christopher D’ Arcangelo (1955-1979), een gedetailleerde beschrijving van A book about Death van de tragisch aan zijn einde gekomen mailkunstenaar Ray Johnson en een bizarre persiflage in de vorm van een interview met de afwezige Brusselse kunstenaar Dora Garcia.

Bij de tentoonstelling horen dus veel verhalen en daarin is de vlotte en erg talige gastcurator op zijn best. Neem het verhaal over JT LeRoy, in één grote omhaal ontspint zich het verhaal over zijn vunzige leven. Een leven dat via boeken een cult-verhaal wordt en na zes jaar werd ontmaskerd als een valstrik van de Californische schrijfster Laura Albert. Haar tot jongen geschminkte schoonzus stond in voor de onthutsende publieke fake-optredens. Met boeken in de vitrine, een VPRO-uitzending en een diamontage met alle namen die betrekking hebben op de ‘oplichter’ JT LeRoy biedt de tentoonstelling een ‘af’ verhaal. De mythe wordt ontmaskerd, wat niet opgaat voor de andere bijdrages in deze mooi samengestelde tentoonstelling. Neem Andy Warhol, die in 1966 zijn grote leermeester/schaker Marcel Duchamp filmt vanuit een vast opnamestandpunt. Marcel Duchamp is een van de vele portretfilms waarin Andy Warhol het spel van licht en schaduw manipuleerde om te vermijden dat zijn geportretteerden zouden verstarren in hun gemaakte en herkenbare, iconische persoonlijkheid.

Ook de Tsjechische Jiří Kovanda past perfect in de tentoonstelling. Op 23 januari 1978 voerde de kunstenaar in Praag op het Oude Stadsplein een heel eenvoudige performance uit. ‘Ik had afgesproken om een paar vrienden te ontmoeten… we stonden met z’n allen in een kleine groep te praten tot dat ik plotseling wegrende en in een van de straten verdween’. Die verdwijntruc, waarin de kiem wordt gelegd voor een mythe, is natuurlijk een evidentie bij het laatste werk van Bas Jan Ader. Het mysterieuze verdwijnen van Bas Jan Ader spreekt wellicht het meest tot de verbeelding. Zijn onafgemaakte drieluik In search of the Miraculous is letterlijk ‘ergens’ in zee blijven steken en voedt de mythe van de lijdende en tot alles in staat zijnde kunstenaar. Wellicht is het verdwijnen van Bas Jan Ader de meest expliciete uitdrukking van een kunstenaarschap, gebaseerd op een onaanraakbare, romantiserende en zelfopofferende cultus.

Tegenover deze haast aandoenlijke verwijzing naar Bas Jan Ader staat een andere machtige video van de Amerikaan Chris Burden, die in de periode 25 mei – 10 juni 1973 in de zee van Cortez gedropt werd. Gedurende elf dagen trotseerde hij de hitte en eenzaamheid van een verlaten strand. Hij peddelde terug en werd naar zijn galerie Newspace in Los Angeles gereden, waar hij een video toonde van zijn vertrek, terwijl hij in de galerie voorlas uit zijn dagboek. Dit werk vertoont natuurlijk veel gelijkenissen met het ultieme werk van Bas Jan Ader, maar verschilt door de terugkoppeling met de galerie, die de periode van de afwezigheid van Burden gelijkstelde met de periode van de tentoonstelling.

De bijdrage rond Andy Kaufman is opnieuw een werk waarin Gruijthuijsen een interesse etaleert voor acteurs die hun fictie omzetten in realiteit en waar de dood het alibi wordt voor getheatraliseerde incarnatie en publieke verbeelding.

More stories about silence is een knap project waarin institutionele omkeringen, hypes rond verdwijning en aanleunende mystificatie en mythologie aanleiding geven voor verhalen die we op den duur zo graag zelf beginnen te geloven.