metropolis m

Games en musea – dat is voer voor critici, met als meest vooraanstaande voorbeelden de discussies rond het tentoonstellen en zelfs aankopen van iconische games zoals Tetris en Pac-Man door het MoMA en het Smithsonian in 2012. Ook het Stedelijk Museum oogstte niet veel begrip met de tentoonstellingen Next Level in 2006 en Do It! – Load It! in 2011. Ondanks alle pogingen de games een museale status te geven, blijft de hamvraag: kunnen games kunst zijn of niet?

Het Fries Museum kiest ervoor die vraag links te laten liggen. Het heeft met New Horizons meer educatieve bedoelingen, en stelt zich tot taak de relatie tussen beeldende kunst en het visuele ontwerp van games aan een groot en gevarieerd publiek zichtbaar te maken. Over vijf zalen wordt het publiek een wonderlijke, op het eerste gezicht traditioneel ingerichte, want vooral aan witte muren opgehangen, mix van werken voorgeschoteld, dat een Wunderkammer-achtige indruk wekt. Alsof iemand die van games en kunst houdt een greep heeft gedaan uit zijn favorieten en zijn enthousiasme daarover met iedereen wil delen. Als bezoeker duikel je van Eschers doolhoven in Cory Arcangels retro-Nintendo, in een oneindig doorgaande, lege autosnelweg in zijn F1 Racer Mod, en switch je van de nieuwigheid van een Occulus Rift 3D-bril naar Jennifer Steinkamps prachtig geanimeerde, levensechte bomen.

New Horizons wijst op de rol van gamers als scheppers van werelden. Escher en Piranesi zouden nu fantastische ontwerpers van gameomgevingen zijn, zo de suggestie. Om die overdracht tussen kunsthistorie en het heden, en tussen verschillende media te illustreren, laat Florian Krepcik zien dat de game Grand Theft Auto zich prima leent voor het maken van een klassieke Hollywoodfilm, mits aan een aantal stijlelementen zoals camerastandpunten wordt voldaan. Zijn werk kan ook staan voor zowel de kracht als de zwakheid van New Horizons: dat het misschien wel een te breed publiek wil aanspreken. Want waar de dame en heer op leeftijd naast mij zich afvroegen hoe al dit wonderlijks gemaakt is, is het getoonde voor veel gamers, gamemakers en kunstenaars bekend terrein. Ze kennen alle voorbeelden al.

Vooral daarom blijf ik terugkeren naar de eerste zaal van de tentoonstelling, waar Harun Farocki’s tweekanaals videowerk Parallel I (2012) geprojecteerd is. Het vertelt het verhaal over de ontwikkeling van de visuele representatie van de werkelijkheid, waarbij bomen, water en wolken nu nauwelijks te onderscheiden zijn van HD filmopnames. Het lijkt, meer dan de andere werken in de tentoonstelling, de verbanden historisch te willen duiden, door de vraag op te roepen welke eigenschappen games tot games maken als ze in beeld niet meer van echt te onderscheiden zijn. Het landschap alleen lijkt daarvoor niet zo relevant. Ernest Adams, openingspreker en gamegoeroe, gaf in zijn boek On Gamedesign (2003) al een antwoord met de introductie van het begrip gameplay. Games worden niet zozeer getypeerd door het al dan niet fotorealistische beeld, maar door de manier waarop ze worden gespeeld, door de spelregels. Mijn voorstel, als gameonderzoeker en kunstenaar, voor een volgende tentoonstelling, of dat nu in het MoMA, het Stedelijk Museum of het Fries Museum is: gameplay en kunst.