metropolis m

Kei Miller
Draw me a map of what you see
then I will draw a map of what you never see
and guess me whose map will be bigger than whose?
Guess me whose map will tell the larger truth?

Vincent van Velsen
Dat moment dat je aan een bar staat en je niet wordt geholpen, niet wordt gezien. Het wachten lijkt een eeuwigheid te duren. En steeds komt er weer iemand anders die duidelijk na jou aan de bar is verschenen, maar toch gelijk wordt geholpen. En je staat daar maar te wachten. Het gebeurt ook op de stoep, waar mensen met z’n drieën naast elkaar lopen en er ruimte is voor drieënhalf persoon, en ze komen op je af, stap voor stap, maar niemand gaat opzij. Je vraagt je af of ze je wel zien en wat ze van je verwachten. Moet ik de straat op, tegen ze aan lopen, of gewoon oplossen in de lucht? Als je bestaan wordt bevraagd, dat er weer iets gebeurt waarbij je jezelf onzichtbaar voelt (gemaakt), dan denk je aan Ralph Ellison en zijn hoofdpersoon wiens onzichtbaarheid optreedt als gevolg van een eigenaardige afwijking in de ogen van de mensen met wie hij in contact komt. Je vraagt je af of deze afwijking ook in Amsterdam rondwaart, als een Covid-23? En denkt aan alles wat daar theoretisch uit te halen valt, uitonzichtbaarheid niet veel.

KM
He says – now that man’s job is never straight-
forward or easy. Him work is to make thin and crushable
all that is big and as real as ourselves; is to make flat
all that is high and rolling; is to make invisible and wutliss
plenty things that poor people can do without – like board
houses, and the corner shop from which Miss Katie sell
her famous peanut porridge. And then again
the mapmaker’s work is to make visible
all them things that shoulda never exist in the first place
like the conquest of pirates, like borders,
like the viral spread of governments

VV
Onzichtbaarheid blijkt ook een andere kant te hebben. Want juist in de onzichtbaarheid schuilt ook een macht. Een macht die door historicus Michel-Rolph Trouillot wordt opgevat als: ‘The ultimate mark of power may be its invisibility; the ultimate challenge, the exposition of its roots.’ Het is deze redenering die aangeeft waarom witte Nederlanders nooit spreken over hun roots, hun ancestors en hun onvertelde verhalen. Zij blijken het niet nodig hebben te bewijzen dat hun aanwezigheid in de wereld historische ankers heeft, een lineage, een legacy? Dat zij voorouders hebben aan wie ze hun huidige positie ontlenen, wortels die hen aan deze specifieke plek binden? De afwezigheid van deze bewijslast, toont de vanzelfsprekendheid van hun bestaan. De onzichtbaarheid van hun macht ligt in de structuur die gewoon is, de status quo is. Deze is zo normaal dat we deze niet bevragen, omdat het de basis fundamenten van ons denken beslaat. Of in de woorden van Margareth Thatcher: ‘There is no alternative.’

KM
What I do is science. I show
the earth as it is, without bias.
I never fall in love. I never get involved
with the muddy affairs of land.
Too much passion unsteadies the hand.
I aim to show the full
of a place in just a glance

VV
En als het dan gaat over musea en representatie, is de discussie over wat daarin getoond en verteld wordt nog jong. Een deel van wat er is gebeurd is in een vaag verleden verdwenen terwijl een ander deel als vanzelfsprekend onder de spotlights van musea is beland. Daar laven wij ons aan de overblijfselen van onze voorgangers. Naast deze musea hebben we archieven vol administratie, alles is bijgehouden om te dienen als bewijslast dat de geschiedenis heeft plaatsgevonden. Veel staat logischerwijs niet in de boeken. Simpelweg omdat de administratie niet altijd geïnteresseerd was in het vastleggen van bepaalde processen, handelingen, verhalen of het bestaan van alle mensen. Dit selectieve geheugen spreekt zo nu en dan nog wel over dat ze er waren, maar niet over wat ze deden. Velen werden niet van belang geacht om meer te zijn dan een nummer: een futiele aantekening van een bestaan. De overwegingen die daarmee samenhangen blijven onzichtbaar. En over 2000 jaar is er niemand meer om te vertellen wie deze personen echt waren, wat ze zoal deden, hoe ze daadwerkelijk leefden. Dat hun onzichtbaar gemaakte bijdrage ervoor zorgde dat anderen op de voorgrond traden en de geschiedenis konden maken.

KM
If on his map he made our roads a little
smoother, a little straighter, as if in drawing
he might erase a small bit of history’s disgrace

VV
En als die boeken onleesbaar zijn geworden als hiëroglyfen, of alles wat ooit op het internet werd vastgelegd niet meer toegankelijk is, dan resteren alleen nog ruïnes en alle kennis die in steen werd gebeiteld. De waarde die wij aan harde materie hechten is opzienbarend. Efemere betekenis doet er niet toe. We waarderen alles wat zich op lange termijn weet te weren tegen de elementen: diamant, steen, staal, (edel)metaal en vastgoed – het is vast en (daardoor) goed. Als we straks worden opgegraven komen ze dat vast tegen. Niet de verhalen die onze ouders ons vertelden, of de liedjes die zij voor ons zongen voor het slapen gaan. Geen Sabakoe en geen Klaas Vaak: zij zullen vergaan op eenzelfde manier als het zand dat hij in onze ogen blies. Onzichtbaar en effectief.

KM
[he] dismisses
too easily the cartographic view;
believes himself slighted
by its imperial gaze. And the ras says
it’s all a babylon conspiracy
de boodclawt imappancy of dis world
maps which throughout time have gripped like girdles
to make his people smaller than they were

VV
Het is bepaalde kennis die slechts per mond wordt doorgegeven. Sommige dingen zijn niet voor iedereen. Vanuit het idee dat kennis macht is, dien je bepaalde kennis voor jezelf te houden. Te meer als de macht inherent tegen je is; en de kennis over jezelf tegen jezelf ingezet kan worden. Jezelf ongekend of onzichtbaar maken is dan soms de beste vorm van bescherming. Dit is met name het geval bij de manier waarop geracialiseerde mensen door de tijd heen hebben weten te overleven. De overgeleverde kennis over hun lichaam en hun algehele zijn werd door anderen vastgelegd – en gestaafd middels een gemanipuleerde visuele bewijslast. Zelf wisten ze wel beter, en deden ze zich anders voor om afstand en onbegrip te creëren, maar dat neemt niet weg dat die beelden en beschrijvingen hardnekkig zijn. Dehumanisering en negatieve stereotypering waren een structureel doel en zijn als zodanig succesvol in ons gezamenlijk fysieke en mentaal cultureel archief gegraveerd. Beeldvorming is – op z’n zachtst gezegd – door de tijd heen weinig genereus geweest jegens de gekleurde medemens; een belangrijke reden dat de relatie tussen hen en zichtbaarheid blijvend moeizaam is.

KM
On this island things fidget.
Even history.
The landscape does not sit
willingly
as if behind an easel
holding pose
waiting on
someone
to pencil
its lines, compose
its best features
or unruly the contours
landmarks shift,
become unfixed
by earthquake
by landslide
by utter spite
whole places will slip
out from your grip