metropolis m

Emigratie is het verlaten van je geboorteland om in een ander land te gaan leven. Immigratie is een nieuw land binnenkomen om je er voorgoed te vestigen.

Als mensen emigreren zijn het immigranten, maar als dat proces langzaam verloopt – en dat is meestal het geval – dan ontstaat er een drempel, een ruimte waar ze zitten en wachten. Dan zijn het emigranten die erop wachten immigrant te worden.

Laten we even aannemen dat deze plek beschouwd kan worden als een symbolische ‘drempel’. Dit wachten op de drempel kan eeuwig duren, maar dat is niet wat mij interesseert. Ik ben meer geïnteresseerd in diegenen die vrijwillig op de drempel wachten, en die tussen de emigratie en immigratie voor zichzelf een comfortabel plekje vinden. Ze zijn emigrant, maar hun doel is niet perse om immigrant te worden. In feite zijn het noch emigranten, noch immigranten. Ze bevinden zich op de drempel, dat is alles wat er over te zeggen is.

Ik verliet Beiroet in 2002 om in Amsterdam te komen studeren. Mijn status als student en de houding die ik aannam destijds, maakte van mij een goed voorbeeld van iemand die zich tussen emigratie en immigratie in bevindt. Het voelde prima om net een beetje met mijn achterwerk op de drempel te zitten. Maar langzamerhand veranderde mijn houding. Ik ging steeds steviger en comfortabeler op die drempel zitten en vond het eigenlijk wel een goede plek. Had dit te maken met het feit dat ik in Amsterdam was? Zou ik hetzelfde hebben gedaan als ik in Parijs studeerde, of New York, Mexico of Egypte? Moeten we ons land verlaten om in staat te zijn op een drempel te leven?

In het woordenboek wordt een drempel als volgt omschreven:

1. een stuk steen of hout dat op de grond is bevestigd van een doorgang

2. een doorgang of ingang

3. het punt waarop een nieuw tijdperk of ervaring begint

4. het niveau waarop een psychologisch of fysiologisch effect of toestand begint

Of het nu vanuit psychologisch of fysiologisch oogpunt wordt bekeken, een drempel is een plek waar we geacht worden even op te staan alvorens door te steken naar de andere kant. Maar omdat het toch een stuk steen of hardhout is, waarom maken we er niet onze eindbestemming van? Het is dit kleine ‘tussen’ waar we naar zoeken, bijvoorbeeld op onze tocht van Beiroet naar Amsterdam. Een houten drempel die Beiroet van Amsterdam onderscheidt. In Amsterdam spreekt iedereen Engels. Maar dat Engels is niet correct. Door een professor op de Universiteit van Amsterdam werd dit soort Engels wel ‘Dunglish’ (samenvoeging van Dutch en English) genoemd. Dit vreemde Nederlands-Engels speelde een belangrijke rol bij mijn overweging op de drempel te blijven zitten. Op de drempel wordt geen Arabisch en geen Nederlands gesproken, maar Dunglish.

Maar wat als ik al in Beiroet op een drempel leefde, zonder het land te hebben verlaten? In dat geval zou de drempel er een zijn van hardhout, gelegen op de grond tussen Beiroet en Beiroet. Nee, het zou eerder een vloeibare drempel zijn, gelegen tussen Beiroet en Beiroet. In deze stad zijn meerdere groepen mensen die op een drempel leven zonder dat ze de stad verlaten. Emigranten die er eeuwig wachten om immigrant te worden. Toch zijn ze niet marginaal, want dat zijn mensen die zich aan de rand van een groep of beweging bevinden. Deze mannen bevinden zich in het hart van Beiroet.

Laat me een aantal van deze mannen introduceren: Abou Wahid (mijn vader), Abou Sakhra, Abou Ghassan, Abou Mazen, Abou Youssef, Mounir Khaoli, Hassan, Abou Khodre, Khaled en Ali Kazma.

Deze mannen gaan dagelijks naar de Corniche, de belangrijkste promenade aan het strand in Beiroet. Ze klauteren via de rotsen naar beneden om in de zee te kunnen zwemmen. Ze zwemmen ook dagelijks vanuit The American University Beach (AUB) en vanuit ‘Dalieh’, een gebied rondom de beroemde Pigeons’s Rock, dat wij Raouché noemen. Sommigen van hen blijven daar de hele dag. Anders proberen hun dagelijkse werk zo snel mogelijk af te maken om nog een uurtje op het strand te kunnen doorbrengen. Elke dag vormen ze samen een geïmproviseerde gemeenschap op de publieke stranden, wat de omstandigheden ook zijn: regen, wind, oorlog…

Ze hebben allemaal een andere achtergrond en leeftijd. Hun gemeenschappelijke doel is om dagelijks Beiroet de rug toe te keren, zich te verschuilen achter de rotsen, terwijl ze van de zee hun eeuwige drempel tussen emigratie en immigratie maken. En daarom is de drempel waarop zij zich bevinden een waterige drempel, die bestaat uit zout water.

Als je voor altijd op een drempel wilt leven heb je een comfortabel platform nodig. Als je achterwerk pijn gaat doen, moet je opstaan en een andere plek opzoeken. Maar omdat in dit geval de drempel van water is, doet het geen pijn. En zout water helpt beter om alles vloeibaar te houden dan zoet water.

Ik ben nu bezig om een video te maken over deze mannen. Ik heb dat werk The beach is a stereo, a stereo genoemd, verwijzend naar Mounir die met zijn basgitaar het geluid van de zee kan oproepen. Ik filmde hen terwijl ze aan het zwemmen waren en ik filmde hen in een studio, weg van het publieke strand, terwijl ik ze vragen stelde als:

Waarom word je zo genoemd?

Heb je werk?

Waar woon je?

Wanneer en waar heb je leren zwemmen?

Wat voor manieren van zwemmen beheers je?

Wat is de kleur van de zee?

Wie van jullie is de beste zwemmer?

Wat is je favoriete vis?

Waar was je toen de vuurtoren werd gebombardeerd?

Zelfs tijdens de periode van oorlog waren de protagonisten in mijn verhaal bezig met dingen waar geen enkele burger zich mee bezighield: de temperatuur van het zeewater, de windrichting. Langzaam zie je in de film welke band de mannen hebben met elkaar. Zo zijn Abou Wahid, Abou Ghassan en Abou Mazen echte vrienden, maar Abou Wahid is nog hechter bevriend met Abou Sakhra. Abou Sakhra neemt de tijd om met de plekken op zijn lichaam te laten zien waar hij gewond is geraakt tijdens de oorlog. Hij vocht in de jaren tachtig voor het Libanese leger, zegt hij, maar klopt dit wel?

Je zou kunnen zeggen dat de geografie en de geschiedenis van Beiroet de ideale omstandigheden bieden om op de voet van een drempel te leven. Maar dat geldt ook voor Amsterdam, zo is mijn ervaring! Vestigen zich niet in beide steden mensen met het idee dat ze er slechts een week zullen blijven, om er vervolgens decennia te wonen?

Misschien valt hetzelfde te zeggen over New York, Mexico, Egypte of Vietnam. De Libanese historicus Samir Kassir zei eens dat Beiroet zich op een groot schiereiland bevindt in open zee, vergezeld door een muur van bergen die de stad helemaal omringt. De schrijver Abdelkader Benali schreef eens: ‘De mannen van Amsterdam hebben hun rivier de Amstel in een labyrint veranderd: een schatkist van optimisme, pragmatisme, kennis en achterdocht ten opzichte van het zout.’ Ik wil Beiroet niet met Amsterdam vergelijken. Ik hoop dat ik snel klaar ben met het editen van mijn video, zodat we de waterige drempel beter kunnen zien. Misschien komen we er wel op uit dat er geen drempel bestaat die Beiroet van Beiroet scheidt of Beiroet van Amsterdam, of Amsterdam van Amsterdam. Is het uiteindelijk wel belangrijk om te weten tussen welke steden de drempel ligt? Kan het ‘er-tussen-in-zijn’ niet overal en altijd het geval zijn? Als dat zo is, raken we dan verstrikt in een wereldwijde keten van ‘tussenstadia’? Een soort McDonald’s-drempel. Waarom ook niet?

Bovenstaande tekst is een bewerking van een lezing die Mounira Al Sohl uitsprak op 31 mei in TENT., Rotterdam in het kader van de tentoonstelling Contemporary Passages.