metropolis m

DAVRA, wat ‘cirkel’ betekent in de meeste Centraal-Aziatische talen, is een onderzoekscollectief bestaande uit 19 kunstenaars uit Centraal-Azië. Saodat Ismailova initieerde het collectief in oktober 2021 als antwoord op een dringende behoefte aan een niet-commerciële ruimte voor hedendaagse kunst in Centraal-Azië. DAVRA richt zich op het collectieve geheugen met een sterke sensibiliteit voor moederlijke voorouders en regionale gevoeligheden. Elke bijeenkomst die het collectief organiseert is een poging de voorouderlijke wortels bloot te leggen van de regio van de vier moederlanden van de DAVRA-leden: Kazachstan, Oezbekistan, Kirgizië en Tadzjikistan.

In Kassel organiseerde DAVRA een rijkgevuld publiek programma dat veertig dagen duurde. Leidend daarbij was het concept chilltan: mythische wezens en vertegenwoordigers van de geestenwereld die overal in Centraal-Azië voorkomen. De chilltan zijn altijd veertig in getal en variëren in verschijning van onzichtbaar tot wisselende gedaanten, van androgyn tot interspecies. Vanuit mijn eigen interesse in eten en diens relatie tot land, feministische praktijken en post-Soviet geopolitiek, viel mijn oog op de door DAVRA georganiseerde Manty cooking collective video challenge. Manty zijn traditionele, gestoomde dumplings die door heel Centraal-Azië meemigreerden met mensen van Turkse en Mongoolse afkomst.

Ondanks dat de sessies op de officiële kanalen van documenta werden afgelast vanwege de toenemende bezorgdheid over corona, was ik vastberaden om deel te nemen aan de challenge, dus nam ik contact op met DAVRA-lid Madina Zholdybekova. In haar eigen praktijk behandelt ze vragen over genderongelijkheid, veelzijdig moederschap, vrouwelijke solidariteit, migratie en autoritaire regimes. Ze doet dit via een scala aan media, van illustratie tot installatie, en in workshops, zoals haar recente onderzoek naar manty.

Tot mijn vreugde verzekerde ze me dat de bijeenkomst gewoon door zou gaan, maar dat deze werd verplaatst van de oorspronkelijke locatie van Saodats installatie in de kelder van het Fridericianum naar de gemeenschappelijke buitenruimte Gudkitchen. In de geest van lumbung en nongkrong leek het een positieve ontwikkeling om samen te koken in de zonnige en sociale buitenlucht.

Ik was de eerste die arriveerde. Na enkele ogenblikken verscheen Madina samen met enkele andere leden van het DAVRA-collectief, met in hun armen deeg, kookgereedschap, ingrediënten en het pièce de résistance: de mantyshnitsa, een grote dumplingstomer met meerdere verdiepingen. Terwijl Saodat haar filmapparatuur opstelde sloten er nog een aantal deelnemers aan. Al gauw vloeiden thee en gesprekken rijkelijk. We vergeleken overeenkomsten en verschillen van manty in verschillende regio’s van Centraal-Azië, evenals dumplings uit andere culturen. Madina rolde het deeg uit terwijl we spraken over de verschillende vouwtechnieken, hun respectieve therapeutische kwaliteiten en de belichaamde voorouderlijke kennis die ze opwekken. Het maken van manty is tenslotte een collectieve praktijk die vrouwen van alle leeftijden al eeuwenlang verbindt.

Terwijl we rond de tafel zaten en verhalen uitwisselden, legde Saodat met haar camera de tijdloze gedaanteverwisselende dans van onze handen vast. Haar aanwezigheid – even verleidelijk als onopvallend; de challenge – geaccepteerd.