Over Mogalakwena (2018) van Moshekwa Langa uit de collectie van Kunstmuseum Den Haag – Nu te zien in New New Babylon
Stel je voor dat je wordt gevraagd waar je vandaan komt en dat je je geboorteplaats niet kunt aanwijzen, omdat waar je vandaan komt bewust van de kaart is geveegd door overkoepelende machten. Hoe zou dat je gevoel van zijn in de wereld beïnvloeden? Hoe aard je jezelf, en wat kost het om te blijven volhouden dat jij en je geboorteplaats wel degelijk bestaan, ook al hebben anderen anders besloten?
Vragen als deze zijn een dagelijkse realiteit voor kunstenaar Moshekwa Langa (1975). Langa, geboren in Bakenberg, een stad in Zuid-Afrika ten noordoosten van Johannesburg, en inmiddels woonachtig en werkzaam in Amsterdam, richt zich in zijn werk op het vinden van manieren om om te gaan met de vervreemding die hij en zijn gemeenschap hebben ervaren door de politiek van het Apartheidstijdperk. Bakenberg, de plaats waar hij geboren en opgegroeid is, wordt sindsdien systematisch gewist van alle officiële kaarten.
Langa’s oeuvre wordt gekenmerkt door poëtische documentatie en counter-mapping. Dit komt met name tot uiting in grootschalige installaties waarmee Langa zijn autobiografie herleidt en reflecteert op zijn fysieke en psychologische ontwikkelingen. De eerste uitvoering van deze installatie, tevens de grootste tot nu toe, presenteerde Langa op de 53e Biënnale van Venetië in 2009, onder de titel Temporal Distance (With Criminal Intent). You Will Find Us in the Best Places (1997-2009).
Het Kunstmuseum in Den Haag heeft recentelijk een nieuwe uitvoering van deze installatie aangekocht: Mogalakwena (2018), vernoemd naar de Zuid-Afrikaanse gemeente waar Bakenberg deel van uitmaakt. Yasmijn Jarram, curator hedendaagse kunst, vertelt dat het museum erg blij is met de aankoop: ‘Langa’s werk past perfect bij het Kunstmuseum. Gelukkig deed de kans zich voor om deze installatie te verwerven en onze directeur Margriet Schavemaker en ik waren meteen overtuigd van de relevantie ervan voor onze collectie.’ Met de aankoop wordt nadruk gelegd op belangrijke en nog ondervertegenwoordigde thematiek: ‘Langa woont al meer dan twintig jaar in Amsterdam. Zijn werk biedt ruimte om de minder bekende banden tussen Nederland en Zuid-Afrika te belichten’, legt Jarram uit.
In de installatie verbinden kleurrijke garen een groot aantal objecten die over de vloer van de tentoonstellingsruimte zijn verspreid: stapels vinylplaten, boeken, lampen, flessen en allerlei kleine snuisterijen. ‘Het werk kan worden beschouwd als een mindmap of een ruimtelijke collage die plaatsen verbindt waar de kunstenaar is geweest en ervaringen die hij heeft meegemaakt, variërend van ontmoetingen in het dagelijks leven tot grote levensgebeurtenissen’, legt Jarram uit. ‘Langa brengt deze persoonlijke trajecten in kaart als reactie op het gebrek aan officiële representatie.’
Alle objecten in de installatie hebben op de een of andere manier te maken met de opvoeding van de kunstenaar in Zuid-Afrika of dragen een andere persoonlijke betekenis. ‘Het is meer een conceptueel dan een sculpturaal werk, omdat het in meerdere uitvoeringen bestaat’, vertelt Jarram. ‘Bij elke nieuwe uitvoering krijgt het werk een nieuwe titel en verschijnen er weer andere objecten in. Het gaat niet zozeer om het identificeren van alle persoonlijke associaties die de draden samenbrengen. Eerder stelt het een soort psychogeografie voor, waarbij het publiek vrij is om de objecten op hun eigen manier te interpreteren en zich ertoe te verhouden.’
Er zijn verschillende manieren waarop Mogalakwena aansluit op de collectie van het museum. ‘Deze materiële, ter plekke in kaart gebrachte installatie waarin Langa vorm geeft aan een persoonlijke en subjectieve ervaring van onderdrukkende politieke systemen, vormt een aanvulling op het overkoepelende verhaal over de menselijke psyche dat kenmerkend is voor onze collectie. Daarmee gaat het werk een gesprek aan met kunstenaars als Louise Bourgeois en Paul Thek. Tegelijkertijd resoneert de abstractie ervan ook met iconische werken in de collectie zoals die van De Stijl en Constants New Babylon, die allemaal unieke artistieke visies vertolken op manieren van leven.’
Mogalakwena is op dit moment te zien in het Kunstmuseum als deel van de tentoonstelling New New Babylon, waarin werken worden getoond van hedendaagse kunstenaars en ontwerpers, die in dialoog gaan met Constants nalatenschap rond het idee van utopia. Daarna zal de installatie op reis gaan naar Barcelona, waar het tentoongesteld zal worden in het Museum of Contemporary Art in Barcelona (MACBA). Net als Langa, zal Mogalakwena, juist door zich te bewegen en te vernieuwen, een eigen plek toe-eigenen binnen de kunstgeschiedenis.
Dit artikel is gepubliceerd in Metropolis M Nr 6 24/25 – Nieuwe collectie
New New Babylon: Visions for Another Tomorrow is te zien t/m 31 augustus.
Deze tekst is vertaald uit het Engels door de redactie
Manuela Zammit
is a writer and researcher from Malta
