metropolis m

Het werk van de Britse videokunstenaar Phil Collins (Runcorn, 1970) beleeft in het S.M.A.K. zijn Belgische première. Het Gentse museum vertoont twee recente video’s: el mundo no escuchará (2004) en the louder you scream, the faster we go (2005). Beide films zijn zeer toegankelijk, maar achter deze uitnodigende beelden gaat een doordachte esthetica schuil. Collins weet heel goed waar hij heen wil met zijn werk.

El mundo no escuchará is het eerste deel van een trilogie waarin de Britse popgroep The Smiths centraal staat. Collins trok naar het Colombiaanse Bogotá en organiseerde er een karaoke rond hun album The World Won’t Listen (1987). Een tweede deel werd in de zomer van 2005 in Istanbul gefilmd en het derde deel volgt in 2006 in Jakarta. Collins laat fans een nummer zingen en registreert dit met een bijna bewegingloze camera. Het ‘decor’ is een kitscherige luchtfoto van een zuidelijke baai, met op de voorgrond wat met geel vermengde paarse bloemen die geestdriftig in bloei staan. Het resultaat is een kruising tussen cinéma vérité en de filmexperimenten van Andy Warhol waarin ongeoefende ‘performers’ zich overeind moeten zien te houden tot het einde van de filmrol. Collins varieert op die aanpak door de performance tot het einde van een nummer te laten duren. De moedige vrijwilligers werpen zich vol overgave op de vertolking van de nummers, waardoor het resultaat veel meer is dan een rariteitenkabinet. Sommigen vergeten hun tekst, zingen louter fonetische onzin (lezen ze de liedjesteksten dan niet?) of zingen simpelweg vals.

Dit roept uiteraard vragen op over de universaliteit van muziek en kunst. Want wat spreekt deze mensen uiteindelijk aan in het werk van The Smiths? Alleen de melodie? En de ‘inhoud’ of ‘boodschap’ dan? Die moet hen volledig ontgaan als ze de teksten niet kennen. Het enthousiasme van de deelnemers is echter zo aanstekelijk dat dergelijke vragen uiteindelijk naar de achtergrond verdwijnen. Wat blijft is het genot van het kijken. De film is afwisselend grappig, fascinerend en zelfs sexy. En daarin ligt zijn kracht: we worden geraakt door de onbevangen begeestering van de deelnemers en hun resolute vertrouwen dat ze iets moois aan het maken zijn. De muziek van The Smiths is misschien niet universeel, maar het enthousiasme van deze mensen wel.

The louder you scream, the faster we go bestaat uit drie videoclips voor onbekende groepen uit Bristol. Collins is niet de eerste kunstenaar die zich aan videoclips te waagt. Collins monteert vrij alledaags beeldmateriaal (gillende tieners op een concert, een balletles voor bejaarde dames) synchroon met de muziek, wat grappige en poëtische momenten oplevert. Het is echter de derde clip die het meest overtuigt. Voor Il Stragniero filmde Collins het hoofd, de schouders en de borst van een schijnbaar naakte jongeman die onderuit in een zetel ligt. Hij masturbeert of ligt na te genieten van de seks. Het effect is hypnotiserend, vooral omdat de camera onbeweeglijk blijft, net zoals Warhol in Blow Job (1963) halsstarrig enkel het gezicht en de schouders filmde van een jongeman die buiten beeld werd gepijpt. Collins’ adonis onderbreekt dit ‘stilleven’ echter met een plotse beweging: hij richt zich op, neemt een vod, veegt er het zweet mee uit zijn oksels en dept ook even het kussen achter zijn hoofd waar een vlek zit. Een spermavlek? Is dit gefilmd op de set van een pornofilm terwijl de ster nog even ligt te bekomen? Het blijft onduidelijk, maar als kijker word je (deels dankzij de melancholische muziek) onweerstaanbaar aangetrokken door dit sensuele beeld, dat genadeloos wordt afgebroken wanneer de muziek stopt: een abrupt, warholiaans einde in medias res. De film eindigt omdat de muziek voorbij is en weigert ons verlangen te vervullen om ‘meer’ te zien of wat langer in het gezelschap van deze schone dromer te blijven.

De twee video’s van Collins hebben een aanstekelijke frisheid. Dit is kunst op menselijke schaal. Collins gebruikt beproefde technieken uit de avant-garde en haalt geen experimentele huzarenstukjes uit om ons te imponeren. Hij mikt op eenvoud en authenticiteit. Wat beide films ook zo aantrekkelijk maakt, is dat ze vrij zijn van enig cynisme. Ze drijven louter op de kracht van mensen die de moed hebben om zich bloot te geven voor een gevoelige camera die dat met een kleine knipoog registreert. Daardoor worden deze video’s herkenbare documenten die ons een spiegel voorhouden. Want wie heeft nog nooit in de beslotenheid van de eigen woning of douche een popdeuntje gekweeld waarvan hij/zij de tekst maar half kende?