metropolis m

Terwijl wij dit nummer afronden maakt de Antwerpse galerie Zeno X bekend te gaan sluiten. Frank Demaegd en Eliane Breynaert, die leiding gaven aan de galerie, schrijven in een kort persbericht dat de galerie eind van het jaar stopt, na 42 jaar: ‘gezondheidsredenen hebben ervoor gezorgd dat de stress en druk te groot zijn geworden.’

De galerie is in die vier decennia gegroeid, samen met de kunstenaars die ze onder haar hoede nam, onder wie John Körmeling, Luc Tuymans, Marlene Dumas en Mark Manders. Als jonge kunstenaar begonnen zij te exposeren bij de galerie en ze bleven dat doen, ook toen sommigen van hen internationaal geliefde kunstenaars waren geworden met contracten bij nog veel grotere internationale galeries. Dat deden ze niet alleen uit waardering voor Frank Demaegd, met wie ze hun avontuur begonnen, maar ook omdat Zeno X zelf met hen meegroeide van de kleine ruimte tegenover het Museum voor Schone Kunsten naar een enorme postindustriële ruimte in Borgerhout. Zeno X was meer dan hun verkoopkanaal, ook een vriend, sparringpartner en adviseur, hoor je ze nu al terugblikkend over de samenwerking zeggen.

Zeno X staat model voor een type galerie dat aan het uitsterven is: de generatie galerie die zich innig verbindt met de leeftijdgenoten van de oprichter(s). Voor nieuwe galeries is de eenzijdige keuze voor kunstenaars uit de eigen generatie te riskant geworden, omdat de huur en andere kosten veel hoger zijn dan in de jaren tachtig en negentig. Je kunt niet jaren wachten totdat de nieuwe kunstenaars voor zichzelf een markt hebben gecreëerd, ze moeten direct kunnen verkopen. En dus zie je vaak hoe nieuwe galeries een mix van rijpe en groene kunstenaars in hun stal opnemen. Dürst Britt & Mayhew laten jonge kunstenaars zelfs geheel over aan andere galeries en kiezen voor de iets oudere al gevestigde kunstenaar. Galeries die wel met jonge kunstenaars werken gaan pas na een paar tentoonstellingen langer lopende overeenkomsten met de kunstenaars aan, als er al wat werk van ze is verkocht.

In dit nieuwe, snellere universum van de galerie lijkt de gelijkmatige carrière-opbouw van Zeno X een anachronistische slakkengang, iets dat hoort bij een andere tijd, een andere markt, een ander publiek. Het eigen, karaktervolle tentoonstellingsbeleid, waar Demaegd als curator scherp op toezag, is steeds minder van belang, des te meer de deelname aan beurzen en evenementen. Zoals ook sociale media erbij gekomen zijn en digitale platforms, waarop zich een hele andere kunsteconomie aan het ontwikkelen is, vaak gericht op investeerders meer dan kunstliefhebbers.

In dit nummer willen we een beter zicht krijgen op wat al die nieuwe economische ontwikkelingen in de kunstwereld nu precies betekenen voor de positie van jonge kunstenaars. Is de kunstmarkt er nog wel voor hen? Zijn de galeriehouders nog even geduldig? En doet hun interesse en bemoeienis er nog wel toe, of kiezen de jonge kunstenaars voor andere verkoop- en distributiekanalen?

Domeniek Ruyters
is hoofdredacteur Metropolis M