metropolis m

De nieuwe filminstallatie van Runa Islam getiteld Director’s Cut (Fool for Love), te zien in de White Cube in Londen, is losjes gebaseerd op Sam Shephards toneelstuk Fool for Love uit 1975. Als beginpunt neemt Islam de scène waarin de hoofdpersonages elkaar ontmoeten in een desolaat hotel. In het kort gaat Shepards stuk over twee mensen wier pijn en woede zo groot is dat ze nauwelijks over hun gevoel kunnen praten. Tegen het einde van een lange nacht waarin zij praten is het mogelijk hun verhaal op te maken, uit dat wat gezegd en verzwegen is. Ze worden verliefd en beginnen, naar later blijkt, een incestueuze liefdesrelatie – te laat komen ze erachter kinderen van dezelfde vader te zijn.

Momenteel is op verscheidene plaatsen in Londen werk te zien van Runa Islam (geboren in 1970 in Dhaka, Bangladesh, studeerde aan kunstacademies in Engeland en Nederland en woont en werkt in Londen). Tate Modern toont Refuse (1996) in de tentoonstelling Century City en Turn (Gaze of Orpheus) (1998) wordt gepresenteerd in 1901-2001, een tentoonstelling ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de Whitechapel Art Gallery. Bij Refuse, een document over het dumpen van afval op straat dat anderen weer kunnen meenemen, worden filmstills op een lichtbak getoond. In Turn (Gaze of Orpheus) wordt een video geprojecteerd op een dubbelzijdig scherm. Een vrouw, close-up, tegen een blauwe lucht, draait zich om en verdwijnt, zodra haar ogen die van de toeschouwer ontmoeten. Director’s Cut (Fool for Love) (2001, 16 mm / DVD, 17 minuten) onderzoekt de essentie van film, het vertellen van verhalen en het kijken – zoals in het werk van Islam vaker het geval is. De video-installatie bestaat uit twee parallelle films geprojecteerd op twee schermen zij aan zij. De setting is een theater met een minimaal en nogal grof toneelbeeld. Het aan- en uitflitsende ‘Motel’ in groene neon op de achtergrond verraadt de plaats van handeling. Overigens hangt het neonlicht in de film ook als sculptuur in de White Cube Gallery. Islam toont een krachtig moment in een repetitie, wanneer de regisseur de rollen kneedt en de individuele personages creëert. Het regisseren van de hier en daar schoorvoetende acteurs en de wijze waarop de regisseur hen stimuleert, is vastgelegd in een innemende menging van humor en de donkere kant van Shephards verhaal. Beide schermen tonen dezelfde momenten maar niet synchroon. Er ontstaat verwarring doordat de acteurs hun rollen gelijktijdig repeteren en doordat dezelfde scène gefilmd wordt vanuit verschillende gezichtspunten. Andere verwarrende elementen zijn het geluid en de scherpte die langzaam in- en uitfaden, zo langzaam dat het aanvankelijk nauwelijks merkbaar is. Nu en dan is er het clapboard dat het begin aankondigt van een nieuwe take.

Wat zien we nu eigenlijk: een theaterrepetitie, filmopnames ervan of iets totaal anders? De aandacht verlegt zich naar de elementen die afleiden van de handeling en gaan vervolgens weer terug naar de chemie tussen de protagonisten in het theater. Deze installatie kent verschillende lagen; vele psychologische processen vinden tegelijkertijd plaats. Er zijn verwijzingen naar Shephards script, maar ook naar algemenere processen die komen kijken bij het maken van een toneelstuk of film. En naar het werken van de regisseur met de acteurs en het tegenstrijdige onthullen van een zekere ‘waarheid’ door het spelen van rollen. Ook bevraagt Islam, door het introduceren van humor, de rol van autoriteit. Ze zegt in het bijzonder geïnteresseerd te zijn in een ‘film that is aware of its own nature’. Dit wordt door de aard van de installatie naar een hoger plan getrokken. Door het beeld te fragmenteren evenals de bekende verhaallijn -van Shephards toneelstuk en van het repetitieproces- richt Islam de blik op het kijkproces en ontwricht elk vooringenomen idee over menselijke communicatie.

Runa Islam

White Cube Gallery, Londen

9 maart – 21 april