Schaduweconomie

Maxine Kopsa

23.08.2005

feature

Schaduweconomie
Raimundas Malasauskas over de Baltische Triënniale

Hoe positioneer je een kleine triënnale in het enorme veld van internationale biënnales? De Baltische triënnale kiest, heel slim, voor samenwerking met het gerenommeerde ICA in Londen, waardoor de tentoonstelling zowel in Vilnius als in Londen te zien is. Black Markets is het intrigerende onderwerp van deze eigenwijze tentoonstelling gemaakt door drie jonge curatoren: Raimundas Malasauskas, Alexis Vaillant en Sofia Hernandez Chang Cuy.

Issue nr 4 augustus/september 2005

Maxine KopsaDe negende Baltische Triënnale vindt voor het eerst gelijktijdig in het centrum voor hedendaagse kunst in Vilnius (CAC) en het Institute of Contemporary Art (ICA) in Londen plaats. Waarom twee locaties?

De negende Baltische Triënnale vindt voor het eerst gelijktijdig in het centrum voor hedendaagse kunst in Vilnius (CAC) en het Institute of Contemporary Art (ICA) in Londen plaats. Waarom twee locaties?

Raimundas Malasauskas‘Daar zijn een aantal redenen voor te noemen die samenhangen met de achtergrond van die twee locaties en het feit dat de triënnale graag wil opereren vanuit bredere sociale, culturele en economische netwerken. Het doel van deze triënnale, die de titel BMW de 9e Baltische Triënnale voor Internationale Kunst meekreeg, is om de bestaande clichés van een wereldwijde biënnale-industrie, zoals de fixatie op geografische regio’s of een thema, standaard marketingstrategieën (de biënnale als onderdeel van de industrie van cultureel toerisme) en de productie van een evenement als goed herkenbaar merk, te ondermijnen. Een andere reden voor de combinatie Vilnius - Londen is dat het CAC en het ICA een vergelijkbaar tentoonstellingsbeleid hebben. Beide instituten leggen de nadruk op het multidisciplinaire experiment en een brede waaier van activiteiten en ondernemingen, die vaak in vorm en ambitie gerelateerd zijn aan sciencefiction. De Triënnale zelf is asymmetrisch van opzet en hanteert geen centraal aandachtspunt, alleen al omdat de samenstelling ervan werd geleid vanuit vier steden: Vilnius, New York, Londen en Parijs. Daarom heet het een schizo-triënnale.’

‘Daar zijn een aantal redenen voor te noemen die samenhangen met de achtergrond van die twee locaties en het feit dat de triënnale graag wil opereren vanuit bredere sociale, culturele en economische netwerken. Het doel van deze triënnale, die de titel BMW de 9e Baltische Triënnale voor Internationale Kunst meekreeg, is om de bestaande clichés van een wereldwijde biënnale-industrie, zoals de fixatie op geografische regio’s of een thema, standaard marketingstrategieën (de biënnale als onderdeel van de industrie van cultureel toerisme) en de productie van een evenement als goed herkenbaar merk, te ondermijnen. Een andere reden voor de combinatie Vilnius – Londen is dat het CAC en het ICA een vergelijkbaar tentoonstellingsbeleid hebben. Beide instituten leggen de nadruk op het multidisciplinaire experiment en een brede waaier van activiteiten en ondernemingen, die vaak in vorm en ambitie gerelateerd zijn aan sciencefiction. De Triënnale zelf is asymmetrisch van opzet en hanteert geen centraal aandachtspunt, alleen al omdat de samenstelling ervan werd geleid vanuit vier steden: Vilnius, New York, Londen en Parijs. Daarom heet het een schizo-triënnale.’

Maxine KopsaHoe ontwikkelden jullie het thema Black Markets?

Hoe ontwikkelden jullie het thema Black Markets?

Raimundas Malasauskas‘Het thema “zwarte markt” was een tijdelijke link tussen de onderwerpen waarover we discussieerden en de onderwerpen waar we bij uitkwamen. We gebruiken het als lanceringsplatform om ergens anders uit te komen.’

‘Het thema “zwarte markt” was een tijdelijke link tussen de onderwerpen waarover we discussieerden en de onderwerpen waar we bij uitkwamen. We gebruiken het als lanceringsplatform om ergens anders uit te komen.’

Maxine KopsaWaar dan?

Waar dan?

Raimundas Malasauskas‘Sinds het begin van de jaren negentig, toen de Britse regering burgers uit Litouwen een visumvrije toegang tot het Verenigd Koninkrijk toekende, is Londen uitgegroeid tot de belangrijkste bestemming voor de nieuwe economische emigranten uit Litouwen. Dit heeft geleid tot een situatie waarin Londen het nieuwe Chicago is geworden voor mensen op zoek naar een beter leven in het buitenland, mensen die hun eigen land verlaten en terecht komen in het nogal beperkt circuit van fabrieksbaantjes hoewel tegelijkertijd een behoorlijk percentage Litouwers een plek heeft gevonden in de universitaire wereld, de media en in de creatieve beroepen, daarmee de uitspraak onderstrepend dat Londen de nieuwe hoofdstad van Litouwen zou zijn. Volgens bepaalde bronnen werkten er aan het einde van de jaren negentig op zijn minst tachtigduizend Litouwse emigranten, buiten de immigratie- en arbeidswetten om, in Londen. Daardoor ontstonden er niet alleen gemeenschappen, maar ook schaduwnetwerken, met in het kielzog illegale mensentransporten.

‘Sinds het begin van de jaren negentig, toen de Britse regering burgers uit Litouwen een visumvrije toegang tot het Verenigd Koninkrijk toekende, is Londen uitgegroeid tot de belangrijkste bestemming voor de nieuwe economische emigranten uit Litouwen. Dit heeft geleid tot een situatie waarin Londen het nieuwe Chicago is geworden voor mensen op zoek naar een beter leven in het buitenland, mensen die hun eigen land verlaten en terecht komen in het nogal beperkt circuit van fabrieksbaantjes hoewel tegelijkertijd een behoorlijk percentage Litouwers een plek heeft gevonden in de universitaire wereld, de media en in de creatieve beroepen, daarmee de uitspraak onderstrepend dat Londen de nieuwe hoofdstad van Litouwen zou zijn. Volgens bepaalde bronnen werkten er aan het einde van de jaren negentig op zijn minst tachtigduizend Litouwse emigranten, buiten de immigratie- en arbeidswetten om, in Londen. Daardoor ontstonden er niet alleen gemeenschappen, maar ook schaduwnetwerken, met in het kielzog illegale mensentransporten.

Op een bepaalde manier weerspiegelt de combinatie Londen – Vilnius die logica van een schaduwnetwerk, als de dubbelganger van het systeem, of van een zwarte markt waarop de aandacht vervolgens wordt gericht. In dat opzicht ontmoeten de sociaal-economische structuren van de schaduwnetwerken en die van de markten, hier de cultuur van de onzichtbare dubbelganger, zoals die te vinden is in de hedendaagse filosofie en de klassieke film. De dubbele structuur houdt daarnaast geen hiërarchische relatie in. Vilnius en Londen worden uitgenodigd om een koppel te vormen, met een identieke lijst van kunstenaars, en hen wordt tegelijkertijd gevraagd toch tamelijk verschillende vormen van distributie en presentatie voor de plekken te bedenken. Daardoor ontstaan werken die transcultureler zijn en meer op relaties gebaseerd. Het doel van het project is niet om uit te lichten wat typisch “Baltisch” is binnen de huidige geopolitieke verhoudingen. Het wil de Baltische connectie eerder gebruiken als een verzameling meervoudige ingangen tot de bovengenoemde dubbelzinnige structuren, daarbij in acht nemend dat de Baltische connectie ook zelf een strategie is.’

Maxine KopsaDe eerste Triënnale werd in 1979 gehouden toen Litouwen nog door de Sovjet-Unie werd bestuurd. Destijds werd ze gezien als ‘de enige gelegenheid voor internationale uitwisseling en het tonen van avant-gardekunst’. Heb je het gevoel dat je te maken hebt met een geschiedenis of een reputatie waarop je moet reageren of die je moet voortzetten?

De eerste Triënnale werd in 1979 gehouden toen Litouwen nog door de Sovjet-Unie werd bestuurd. Destijds werd ze gezien als ‘de enige gelegenheid voor internationale uitwisseling en het tonen van avant-gardekunst’. Heb je het gevoel dat je te maken hebt met een geschiedenis of een reputatie waarop je moet reageren of die je moet voortzetten?

Raimundas Malasauskas‘De avant-garde en de internationale uitwisseling behoren tot het verleden. Ik committeer me aan het heden. En aan het ultimiere.’

‘De avant-garde en de internationale uitwisseling behoren tot het verleden. Ik committeer me aan het heden. En aan het ultimiere.’

Maxine KopsaWat is dat, ‘ultimiere’? Je verspreidt visitekaartjes met dat woord erop en verder niets. Kun je me daar wat meer over vertellen?

Wat is dat, ‘ultimiere’? Je verspreidt visitekaartjes met dat woord erop en verder niets. Kun je me daar wat meer over vertellen?

Raimundas Malasauskas‘Het is een project van Rene Gabri. Het woord 'ultimiere' duidt het laatste moment aan (als tegengesteld aan het eerste moment) waarop iets aan het publiek wordt getoond, c.q. door het publiek wordt gezien. Het woord zal een gepatenteerd handelsmerk worden, waardoor het voor anderen theoretisch onmogelijk wordt om het woord te gebruiken.’

‘Het is een project van Rene Gabri. Het woord ‘ultimiere’ duidt het laatste moment aan (als tegengesteld aan het eerste moment) waarop iets aan het publiek wordt getoond, c.q. door het publiek wordt gezien. Het woord zal een gepatenteerd handelsmerk worden, waardoor het voor anderen theoretisch onmogelijk wordt om het woord te gebruiken.’

Maxine KopsaHoe verhouden dit soort teaserachtige campagnes zich met de ambitie de bestaande noties van de wereldwijde biënnale-industrie te ondermijnen?

Hoe verhouden dit soort teaserachtige campagnes zich met de ambitie de bestaande noties van de wereldwijde biënnale-industrie te ondermijnen?

Raimundas Malasauskas‘Misschien is ondermijnen een verkeerd woord. We richten ons op het ultimiere.’

‘Misschien is ondermijnen een verkeerd woord. We richten ons op het ultimiere.’

BMW, de 9e Baltische triënnale voor internationale kunstCAC, Vilnius en ICA, Londen

23 september tot en met 26 november

www.blackmarkets.it www.ultimiere.com

Deelnemende kunstenaars: Alex Bag (New York), Daniel Bozhkov (New York), Mariana Castillo Debal (Mexico City), Roberto Cuogh (Italië), Brice Dellsperger (Parijs), Mario Garcia Torres (Mexico/Los Angeles), Ignacio Gonzalez Lang (Puerto Rico/New York), Loris Greaud (Parijs), Roberto Jacoby (Buenos Aires), Patrick Killoran (New York), Joachim Koester (Denemarken/New York), Juozas Laivys (Litouwen), Teresa Margolles (Mexico), Jonathan Monk (Berlijn), Melvin Moti (Rotterdam), Jean Francois Moriceau & Petra Mrzyk (Parijs), Deimantas Narkevicius (Vilnius), Hinrich Sachs (Bazel), Bruno Serralongue (Parijs), Sean Snyder (Berlijn), Reena Spaulings (New York), Elaine Sturtevant (Parijs), Joe Scanlan (New Haven), Carey Young (Londen)

www.blackmarkets.it
www.ultimiere.com

Maxine Kopsa