metropolis m

‘Een goede vriend van Marcel Broodthaers beschreef eens hoe zijn erfgenamen na zijn dood zijn objecten vrijgaven voor de markt. Ze bestonden uit notities, voetnoten en ander onderzoeksmateriaal over toekomstige, ongerealiseerde projecten. Ze werden gewoon verkocht, ook al was Broodthaers er niet meer om ze af te maken. Het gaf te denken over de hoeveelheid speculatie, manipulatie en bedrog die mogelijk is bij de nalatenschap van conceptuele kunstenaars, en over wat het betekent om een conceptueel werk te vervalsen. Daar is iets anders voor nodig dan voor het namaken van een Picasso. Het komt neer op het kopiëren van een denkproces, dat uiteindelijk zelf een denkproces moet worden en ook zelf creativiteit en intelligentie vereist om uiteindelijk iets nieuws te worden.
Jean-Yves Jouannais schreef een boek getiteld Artistes sans œuvres (Kunstenaars zonder kunstwerken). Het is een boek over verschillende makers die veel verteld hebben over het schrijven van een boek of het maken van een kunstwerk, maar nooit fysiek iets hebben gerealiseerd. Vaak hebben deze “unproducers” het toch weten te maken in de kunstgeschiedenis en de handboeken van de Franse literatuur.
In dit verband moet ik ook denken aan het omgekeerde: “kunstwerken zonder auteur.” Werken die zijn geboren tijdens gesprekken en soms een gerucht worden, of een vrij zwevend idee, maar die nooit echt gemaakt zijn vanwege de voortijdige dood van een bepaalde kunstenaar, of omdat het moeilijk te bepalen is van wie het idee het nu eigenlijk was.
Phantom Estate bestaat uit verschillende delen: stukken op basis van onvolledige, nauwelijks bekende werken van overleden conceptuele kunstenaars, zoals Marcel Broodthaers, Guy de Cointet, Lee Lozano, Edward Krasinski, Gino de Dominicis, et cetera. Ik werk met de architect Didier Faustino aan de installatiestructuur, die ook geïnspireerd is door mijn voortdurende dialoog met Luc Steels, de gerenommeerde Belgische expert in kunstmatige intelligentie.’

‘Ik ben erg bezig met collectieve intelligentie en hoe bepaalde vormen ontstaan uit de microbeslissingen en microbijdragen van duizenden of soms miljoenen mensen. Wikipedia is een duidelijk voorbeeld, maar tegenwoordig zijn er ook platforms als Amazons Mechanical Turk, een nieuwe tool voor collectieve intelligentie die nog verder ontwikkeld moet worden.
Kenners van complexe systemen, zoals Philip Ball of Andrzej Nowak, met wie ik heb samengewerkt, leggen uit hoe collectieve intelligentie gekoppeld is aan een “systeem” of complex samenstel van onderlinge relaties tussen elementen, die zich soms lijken te manifesteren alsof er geen “leidende hand” is.’

‘Een voorwerp had voor Aristoteles een duidelijk door de ontwerper gedefinieerd doel. Zijn opvatting van een ontwerp had in die zin een duidelijke richting. Maar complexe wetenschap leert ons dat er ook een secundair gebruik is. Je weet niet wat morgen nodig is. Complexe wetenschap stelt dat het organisme dat weet te profiteren van toevalligheden in de omgeving de meest secundaire toepassingen ontwikkelt. Aspirine is bijvoorbeeld oorspronkelijk een middel tegen koorts, maar wordt nu geslikt als een bloedverdunner om hartaanvallen te voorkomen. Objecten hebben onzichtbare maar belangrijke buitengewone functies waarvan we ons niet bewust zijn. Soms wordt de buitengewone functie de hoofdactiviteit. We moeten erop voorbereid zijn dat de volgende grote verrassing (de volgende “unknown unknown”), of het nu technologisch of historisch is, niet zal lijken op wat we ons inbeelden.
In Cutaways ga ik in op fantoompersonages die volledig zijn weggesneden uit de final cut van speelfilms. Er is geen enkel spoor te vinden, maar ze blijven op een rare manier er wel bij horen. Het is een soort niemandsland, bevolkt door deze personages en hun verwijderde verhalen. Ik ben erg geïnteresseerd in het begrip exformation, vaak gebruikt door David Foster Wallace en oorspronkelijk bedacht door de Deense wetenschapsjournalist Tor Nørretranders, ter duiding van expliciet weggegooide informatie – de informatie die we niet krijgen, maar die nog steeds een cruciale rol speelt in de verhalen om ons heen. Om die reden interesseert redactiewerk me ook heel erg.’

‘Toen Luc Steels me liet zien hoe robots een taal ontwikkelen vanuit niets, hoe ze proberen te communiceren, deed me dat denken aan de computer HAL uit 2001 A Space Odyssey. Ik begon erover na te denken hoe ook kunstwerken een eigen point of view kunnen hebben, subjectiviteit, een eigen agenda. Intelligente kunstwerken zijn voor mij levende wezens. Phantom Estate is niet alleen een kunstwerk, maar ook een micro-organisme – een intelligent museum dat verandert en handelt volgens toevallige bewegingen en motieven. Het gaat over wat ik versta onder Michael Serres’ idee van het quasi-object, en wat Bruno Latour “niet menselijke” reserve noemt. In de plaats van over puur materiële objecten gaat het over quasi-objecten die deels tekstueel zijn, deels vlees, deels mineraal, deels computer code, deels cultureel geloof, deels meteorologisch, deels geografisch. Zelfs het internet is niet volledig geconstrueerd.’

‘Ik ben geïnteresseerd in hybride toestand, in vorm, formaat, betekenis, waarde, uitstraling, auteurschap van objecten en in transformaties van objecten en ideeën. Er zijn objecten die buiten de tijd vallen, en niet het verleden het heden of de toekomst toebehoren. Bruce Sterling introduceerde daarvoor termen als gizmo en spime. Hybriditeit is ook gerelateerd aan de mate waarin fictie ons idee van de werkelijkheid bepaalt. Fictie als onderdeel van de waarheid, zoals ook economen fictie hebben opgenomen in hun economische theorieën.’