metropolis m

‘Op dit moment wordt autonomie door veel kunstenaars ingezet als een soort schild om zich afzijdig te houden, door een standpunt in te nemen van “wij zijn autonoom en daarom hoeven we ons niet te verantwoorden”. Volgens ons is dat een verarming van wat het begrip werkelijk kan betekenen. Maar wat autonomie dan wél inhoudt, is niet zo gemakkelijk uit te leggen. Wij merkten dat we niet meer helder kunnen verwoorden wat autonome kunst is en waarom het een belangrijk onderdeel is van onze samenleving.’

‘Ik zie dat anders. Ik ben van mening dat we de autonome kunst niet in een afgezonderde positie moeten duwen, maar dat we beter het belang of de positie van een autonome kunst binnen de samenleving moeten definiëren. Autonomie zie ik als een lastig en kwetsbaar proces waarvoor bepaalde kennis en vaardigheden nodig zijn die we traditioneel gezien toekennen aan het kunstenaarschap, maar die ook conservatoren, journalisten, docenten en zelfs politici zich kunnen toe-eigenen. In dit brede proces moeten we meer gaan investeren. Het gaat daarbij zeker om wezenlijke eigenschappen van het kunstenaarschap waartoe een bepaalde uitleg van het “afstand nemen” ook thuishoort.’

‘Ik zou het liever andersom stellen, namelijk dat kunst onze samenleving meer moet beschermen voor het neoliberalisme. Het is een ideologie die het marktmechanisme als oplossing ziet voor alles, een technocratische benadering die extreem is doorgeschoten. Dat voel je overal in de samenleving, dus ook in de kunst. Deze benadering heeft geleid tot een soort kampenstrijd binnen de kunstsector met aan de ene kant geïnstitutionaliseerde kunstprofessionals die de instrumentele taal van de politiek gebruiken en aan de andere kant kunstenaars die zich beroepen op hun uitzonderlijke positie. De waarheid ligt in het midden, vrees ik: autonomie moet niet leiden tot het weglopen voor maatschappelijke discussie, maar ook de institutionalisering van de kunst heeft de afgelopen decennia verkeerd uitgepakt. Nadat het kunstbeleid lange tijd volledig op kwaliteit beoordeeld werd, sloeg dit in de jaren negentig om naar participatie en bemiddeling, wat gebeurde met termen als “cultureel ondernemerschap”. Sindsdien wordt kunst veel te sterk in marktterminologie uitgedrukt. We moeten daarom de hand in eigen boezem steken. Ook binnen kunstinstituten werken we met commerciële targets die als losse flodders de cultuursector in zijn geschoten.’

‘Dat weet ik niet. Ik ben wat huiverig voor zulke subjectieve termen. Kunst bevindt zich ergens tussen het private en publieke in, ergens waar ze niet alleen om individuele wensen en behoeftes draait, maar om zaken die we belangrijk vinden voor de gemeenschap.’

‘Binnen The Autonomy Project worden vraagtekens gezet bij een te modernistische opvatting over autonome kunst, zoals die van Fuchs, maar we zijn zeker geen dogmatische tegenstanders van alles wat modernistisch is.’

‘Onze inzet is misschien niet spectaculair. We schrijven geen ronkend pamflet waarin we autonomie aanvallen of verdedigen. We willen de complexe verbondenheid tussen een autonome kunst en het politieke of publieke leven – die ook al bij Kant aanwezig is – weer in het zicht krijgen. Voor mij is de basis vooral Jacques Rancière. Ik onderstreep daarom een politieke impact van belangeloosheid in de kunst, dus expliciet niet omwille van de vrijblijvendheid. Dat is mijn standpunt.’

‘Ja, als je het zo formuleert misschien wel, maar we zijn er zeker niet op uit om vanuit de kunst nieuwe arbeidsvormen centraal te stellen, zoals de Italiaanse Autonomia-beweging deed. Als we al een model ontwerpen, dan is het misschien voor een nieuwe plek van kunst in het publieke domein, want dit domein zal moeten veranderen.’

‘In oktober is er een internationale conferentie met onder anderen Jacques Rancière, Thomas Hirschhorn en Andrea Fraser. Aan het eind van het jaar willen we een reader publiceren met belangrijke teksten uit de geschiedenis van het begrip autonomie die op academies, universiteiten en overheidsinstanties gebruikt kan worden. We werken nu ook aan een website waarop de activiteiten beter te volgen zijn. Op de lange termijn hopen we nog meer langere essays te kunnen publiceren om de discussie te blijven voeden, en we zoeken naar mogelijkheden voor promotieonderzoek.’