metropolis m

‘Het is een tentoonstelling die het leven van de filosoof Marcus Steinweg, de regisseur Gwenaël Morin en zijn toneelgroep en dat van mijzelf van dag tot dag toont. Elke dag houd ik een dagboek van circa achttien pagina’s bij, elke dag geeft Marcus een lezing over democratie en elke dag spelen Gwenaël Morin en zijn gezelschap Wilhelm Tell een toneelstuk naar het gelijknamige boek van Friedrich Schiller. De vorm van de tentoonstelling wordt vooral bepaald door onze aanwezigheid. Dat doen we om voor een bepaalde tijd een openbare ruimte te creëren en iets voort te brengen in een instelling. Ik heb dat zo nooit eerder gedaan, het is een nieuwe ervaring voor mij.’

‘Het is waar dat ik met het Deleuze Monument begrepen heb dat je als kunstenaar aanwezig moet zijn als je wilt samenwerken met bewoners, met mensen die bij je project zijn betrokken. Daarom ook heb ik het Bataille Monument gemaakt in 2002 voor Documenta 11 in Kassel en in 2004 het Musée Précaire Albinet in Aubertvilliers (Frankrijk). Voor een tentoonstelling in een instelling is het in principe niet nodig om de hele tijd aanwezig te zijn, maar bij Swiss-Swiss Democracy was de opdracht om stand te houden en inhoud, tijd en ruimte te creëren waarin we het vraagstuk van de universele democratie aan de orde konden stellen.’

‘De expositie wil hier geen antwoord op zijn. Maar door het schandaal en het gedoe dat uit de tentoonstelling is voortgekomen, is er in Zwitserland een debat ontstaan over de vraag of populisten, vertegenwoordigers van extreemrechtse partijen, op het hoogste staatsniveau vertegenwoordigd mogen zijn. Door het systeem van toerbeurt wordt een minister tegenwoordig binnen een paar jaar gedurende een periode van één jaar de officiële vertegenwoordiger van de Zwitserse Confederatie. Daarom waren er in Zwitserland zo veel reacties in de pers en de politiek. Maar dat is niet wat ik wilde. Wat ik wilde was een ruimte, een tijd om de confrontatie aan te gaan met als doel de democratie te ontidealiseren.’

‘Het is een valse reactie. De subsidie aan Pro Helvetia is met 1 miljoen gekort om de kunstenaars en de Stichting die hen ondersteunt in het gareel te laten lopen. Het is het besluit van slecht geïnformeerde politici, parlementariërs die ermee in hebben gestemd zonder de tentoonstelling te hebben gezien, die zich hebben gebaseerd op artikelen in de sensatiepers. Het toont aan hoe zeer de democratie in Zwitserland in verval is geraakt en hoe het is gesteld met het niveau van de politici. Ze doen hun werk niet en houden zich niet langer aan de logica van de politiek. Ik betreur het besluit, maar tegelijkertijd maakt het duidelijk dat de populistische, ultranationalistische en xenofobe opvattingen zijn doorgedrongen tot het niveau van de nationale culturele politiek.’

‘Met het voorbeeld van Zwitserland heb ik de democratie als een universeel thema willen neerzetten. Want er is te veel democratie in Zwitserland en te weinig in andere delen van de wereld. Waar het echt om gaat is de universele democratie, niet de Zwitserse democratie. Een superdemocratie hebben in een kanton in centraal Zwitserland heeft niet zo veel zin als er ergens anders geen democratie is. We moeten universeel denken. Daarover gaat de discussie.’

‘Ik constateer dat heel veel mensen het woord “democratie” gebruiken als legitimatie. Het is een zwakte van de democratie als ze zich laat idealiseren, als democratie een ideologie wordt. Het is gevaarlijk, want de term “democratie” wordt dan een taboe. Dat geldt voor Zwitserland, maar ook voor het Irak dat door de VS is bezet. De democratie is een begrip dat je moet ontidealiseren. Dat is wat ik probeer te doen.’