Tadasu Takamine
Utrecht
Casco
27/04/2013 t/m 06/07/2013
Casco is groot in het op een ingetogen manier brengen van veelomvattende onderwerpen. Hoezeer er ook over grote revoluties gesproken wordt (The Grand Domestic Revolution, Casco, 2010-2013), de tentoonstellingsbeleving is vaak bescheiden. De kracht van een Casco-tentoonstelling ligt in het stellen van de juiste vragen en het verbinden van kunst met het persoonlijke en politieke. Zo ook de huidige tentoonstelling Japan Syndrome – Utrecht Version van de Japanse kunstenaar Tadasu Takamine. De kernvraag van de tentoonstelling is vrij open: ‘Hoe ziet de wereld er na de kernramp in Fukushima uit?’ Casco toont die ongemakkelijke realiteit in de interpretatie van Takamine, verdeeld over drie videoschermen in een aparte constellatie.
Japan Syndrome gaat over de manier waarop Japanners en de toekijkende wereld reageren op de nucleaire ramp van 11 maart 2011 (in Japan ook wel 3-11 genoemd) in een kerncentrale in Fukushima, het gevolg van een grote aardbeving in Oost-Japan. De kerncentrale lekt tot op de dag van vandaag radioactieve stoffen die niet alleen onzichtbaar, maar ook moeilijk meetbaar zijn.
Takamine beperkt zich in de video-installatie tot de plotselinge dreiging die uitgaat van eten. In een zwarte ruimte wordt ‘winkeltje gespeeld’, zoals kinderen dat ook kunnen doen met fictief eten. Acteurs spelen voor een eenvoudig kartonnen decor scènes na die zich afspelen op een markt, in een voedingsmiddelenzaak en een restaurant. De scènes zijn een weergave van eerder opgenomen dialogen tussen verkopers en inwoners van Mito, Kyoto en Yamaguchi, drie Japanse steden gelegen op verschillende afstanden van Fukushima. Er worden vragen gesteld over de herkomst van het voedsel en of er straling in is gemeten, die wat ongemakkelijk beantwoord worden. Niet zo gek, wanneer je bedenkt dat de Japanse overheid volhoudt dat het voedsel uit de omgeving van Fukushima veilig is en de inwoners vooral moeten blijven consumeren om mee te helpen aan de opbouw van het rampgebied.
Daar legt Takamine de vinger op de zere plek, want de Japanse bevolking lijkt ineens heel slaafs, gedreven door een vreemd soort patriottisme en gehoorzaam aan het economisch gemotiveerde advies van de overheid. Hoe krijg je een volk zover om mogelijk bestraald voedsel te blijven eten? Heeft het geen keuze?
Takamine was vroeger lid van het radicale performancecollectief Dump Type en is daarna bekend geworden met expliciete videowerken, zoals het uit een tentoonstelling verwijderde Kimura-san (2004) waarin hij een gehandicapte vriend bevredigt. Hij is er op uit om zijn publiek te confronteren met ongemakkelijke waarheden en de inperking van de vrije wil. Dat kan gaan over de seksuele verlangens van een gehandicapte man, de gebiedende dominantie van de Verenigde Staten (God Bless America, 2002) of de vaak van politieke apathie beschuldigde Japanse samenleving.
Enkele straten verwijderd van Casco is de nieuwe locatie Casco Storefront gevestigd, waar Takamines tentoonstelling een staartje krijgt. Hij heeft een tijdlijn gemaakt van kernproeven die sinds de Tweede Wereldoorlog zijn uitgevoerd over de hele wereld. Rusland en de Verenigde Staten domineerden decennialang, maar de laatste proeven zijn uitgevoerd door Pakistan en Noord-Korea. Boven de tijdlijn staan familiefoto’s van Takamine opgesteld, die de proeven koppelen aan zijn familiegeschiedenis. Een indrukwekkende installatie, die misschien geen eigen ruimte op een externe locatie nodig heeft, maar ook op de thuisbasis van Casco tot zijn recht was gekomen. Als ik de tentoonstelling verlaat komt er een medewerker met een enquête achter me aan. Bij de laatste vraag mag je de zin afmaken: ‘A post-Fukushima world…’ …will make the same mistakes again.
Jolien Verlaek
redacteur Metropolis M, kunsthistoricus en kunstcriticus
Jolien Verlaek