metropolis m

Het favoriete kunstwerk van beeldend kunstenaar Gabriel Lester is een film, The Conversation. Francis Ford Coppola deze thriller in de geest van Michelangelo Antonioni’s Blow-Up. De film waarin een geluidsfragment leidt tot een complex psychologisch drama, blijkt verrassend actueel.

Een van meest opzienbarende verschillen tussen Europese misdaadfilms en die uit Hollywood, is de positie van het slachtoffer. Doorgaans berust ieder misdaadverhaal op een duidelijke rolverdeling; die van het slachtoffer, de crimineel en de wreker. In Hollywood ontbreekt vaak iedere aandacht voor het slachtoffer en staan de crimineel en de wreker centraal. Wanneer het slachtoffer wel aandacht krijgt, is dit omdat hij eerst wreker en uiteindelijk held wordt.

De film The Conversation van Francis Ford Coppola is in dat opzicht uitzonderlijk omdat het hoofdpersonage van het verhaal het slachtoffer blijkt te zijn en de hele film lang ook blijft. Het is een prachtige, onorthodoxe versmelting van thriller en karakterstudie, die op intrigerende wijze de verhouding van het recht op privacy en de morele verantwoordelijkheid bij heimelijk verworven kennis onderzoekt. Coppola kon deze voor Hollywood ongebruikelijke film alleen realiseren dankzij het succes van The Godfather. Met de door Martin Scorsese verwoorde strategie van ‘a film for the studios and a film for myself’ in gedachten, kreeg Coppola van Paramount Studios, die hem graag een vervolg op The Godfather wilden laten maken, toestemming tot de productie van deze door hemzelf geschreven psychologische thriller.

The Conversation, het verhaal van een professionele afluisteraar, kwam in 1974 ietwat ongunstig uit, gedurende het Watergateschandaal dat ook om afluisterpraktijken draaide. Hierdoor werd de film als een direct commentaar op de actualiteit gezien, terwijl Coppola in feite was geïnspireerd door Michelangelo Antonioni’s Blow-Up uit 1966 en het scenario voor zijn film al in dat jaar schreef.

In navolging van Blow-Up, een film die gaat over de ontdekking van een per toeval vastgelegd onheilspellend detail op een foto, laat The Conversation zien hoe een op straat opgenomen geluidsfragment de hoofdpersoon kan opzadelen met informatie, die hem stelt voor het dilemma wat ermee te doen.

‘Hij zou ons vermoorden als hij de kans had’, is het in de urbane kakofonie verborgen gespreksfragment dat wordt uitgelicht door Harry Caul (Gene Hackman). Caul, een vakkundige luistervink wiens buitengewone afluistertechniek in het verleden heeft geleid tot de dood van twee onschuldige mensen, ziet zich geconfronteerd met een moreel dilemma. Wat zullen de gevolgen zijn wanneer hij de resultaten van zijn speurwerk aan zijn opdrachtgever overhandigt? Ofschoon Harry zijn werk te allen tijden als zakelijk bestempelt, knaagt zijn geweten. Langzaam wordt zijn persoonlijke worsteling ontvouwd, waarin het wezen van voyeurisme en de bedrieglijke moraal van privacy gewogen worden.

The Conversation is een visueel benauwende en auditief meeslepende film, waarin de paranoïde Harry Caul steeds dieper wegzakt in een doolhof van interpretatie, verantwoordelijkheid en vervreemding. Op een gegeven moment is zijn zinsbegoocheling zo alomvattend dat hij denkt getuige te zijn van de moord op de vrouw die hij wil beschermen. Als hij op onderzoek uitgaat in de hotelkamer waar de doodslag de nacht ervoor zou hebben plaatsgevonden, is er geen enkel spoor meer te bekennen. Echter, wanneer Caul het toilet in de badkamer doortrekt, wordt dit overspoeld met dieprood bloed dat rijkelijk over de tegelvloer vloeit. Het is een metafoor voor de inmiddels waanzinnig geworden Harry en een duidelijke verwijzing naar Hitchcocks Psycho.

The Conversation is naast een film over afluisterpraktijken – een actueel thema in deze tijd waarin de privacy van iedere burger wordt geschonden in het belang van de staatsveiligheid – een film over herhaling. Eén gesprek dat in fragmenten is opgenomen door verschillende hightech afluisterapparatuur, wordt op verschillende momenten in de film beluisterd. Hoe meer we erover te weten komen, hoe meer de fragmenten lijken te gaan betekenen, maar ook van betekenis veranderen. Zowel de beeld- als geluidsmontage is verzorgd door de inmiddels legendarische sound editor Walter Murch (bekend van Apocalypse Now, Star Wars en recentelijk, The Talented Mr. Ripley). Het is bij het zien van een film over geluidspionage, waarvan de toeschouwer eerder het gevoel heeft te hebben geluisterd dan gekeken, niet verwonderlijk dat de beeldmontage door een geluidsman is gedaan. Het verhaal gaat dat Francis Ford Coppola Walter Murch een jaar de tijd gaf om de beelden en geluiden tot een coherent geheel te smeden.

In navolging van Boileau-Narcejacs (pseudoniem van Pierre Boileau en Pierre Ayraud, schrijvers van politieverhalen) definitie van de misdaadroman als le roman de la victime, is The Conversation een misdaadfilm waarin het slachtoffer en het slachtofferschap het verhaal voortstuwen. Uiteindelijk is het, zoals Aristoteles ruim tweeduizend jaar geleden al beschreef in zijn tekst Over poëzie, de ommekeer van het lot dat een verhaal interessant maakt. Bij Harry Caul is dat zijn vermeende rechtvaardigheid die hem uiteindelijk tot slachtoffer maakt, en dus niet de metamorfose van slachtoffer naar wreker. Wanneer tegen het einde van de film blijkt dat Harry het door hem geregistreerde gesprek verkeerd heeft geïnterpreteerd en dat degene die hij wilde beschermen een moord heeft begaan, wordt zijn lot definitief bezegeld. Inmiddels wordt Harry zelf afgeluisterd en in een poging de bug (de afluistermicrofoon) te vinden, verwoest hij zijn gehele appartement, echter zonder iets te vinden. Terwijl de camera zijn volledig vernielde appartement als een mechanische bewakingscamera in cirkelbewegingen registreert, speelt Harry Caul saxofoon. In tegenstelling tot eerdere scènes, waarin hij met een plaat meespeelt, klinkt zijn saxofoon nu eenzaam boven de stad uit. Voor het eerst speelt Harry zijn eigen melodie, als een ware antiheld.