metropolis m

Dit najaar op tv: de Belgische kunstenaar Wim Delvoye die varkens laat tatoeëren in China. Hij heeft een complete boerderij ingericht op het platteland nabij Peking, waar de beesten in een proces van vele maanden stukje bij beetje van kop tot staart getatoeëerd worden. In België zou de behandeling niet zijn toegestaan, beweert Delvoye in de documentaire, en als je de gillende zeugen ziet denk je al snel: dat is maar goed ook!

De documentaire laat zien hoe het de varkens vergaat, met Delvoye in de rol van steenrijke, westerse zakenman die niet schrikt van een strobaal voor een paar euro’s – een bedrag waar de Chinese arbeider een dag voor moet werken. En terwijl de beschilderde zeugen op de ‘luxe’ strooien expositievloer het dagloon van de toezichthouder aan gort trappen, verkneukelt Delvoye zich over de te verwachten inkomsten uit de verkoop van de knorrende diva’s.

Delvoye is niet de enige kunstenaar die om economisch redenen zijn kunstproductie bezig is te ‘outsourcen’. Atelier van Lieshout onderzoekt de mogelijkheid een deel van de productie van het AVL-design te verplaatsen naar China. Het land is namelijk niet alleen spotgoedkoop, maar in termen van ambacht ook hoogontwikkeld. Chinezen kunnen in technisch opzicht dingen die wij in het Westen al lang verleerd zijn. En als we het nog niet verleerd zijn, is het onbetaalbaar geworden, vanwege de hoge uurlonen.

In Delft toont de Amsterdams-Chinese kunstenaar Ni Haifeng op dit moment het project Of the Departure and the Arrival, waarvoor hij een inzamelingsactie gehouden onder het publiek en 140 alledaagse goederen vergaard, waarvan men vond dat het een relatie had met hun leven in Delft. Alles is naar China verscheept om in porselein te worden gekopieerd en vervolgens te worden beschilderd volgens klassiek semi-Delfts blauw recept – dat op zichzelf een vertaling is van oud Chinees porselein. De lading is daarna weer terug naar Nederland verscheept, precies zoals eeuwen geleden over en weer gebeurde bij de intensieve handel in porselein en thee.

In Museum Het Prinsenhof in Delft ligt nog tot en met 15 januari een kleine selectie van het porselein in de vorm van alledaagse Hollandse troep: koffiezetautomaten, dynamo’s, tandenborstels en zelfs een speelgoedvliegtuig. Alles feestelijk beschilderd in de patronen van het eeuwen geleden al aan de Hollandse smaak aangepaste Chinese aardewerk. Ni Haifeng zinspeelt met dit werk in Delft op de historische wortels van het hedendaags globalisme, aan de wieg waarvan Nederland heeft gestaan met ‘s werelds eerste multinational, de Verenigde Oost-Indische Compagnie.

Zijn knipoog naar de verhoudingen in prekoloniale tijden, staat niet los van het heden. In feite, zou je kunnen zeggen, beweert Ni Haifeng dat er in al die eeuwen niet zoveel veranderd is, waar het de exploitatie van de economie in een ver land betreft. Maar zonder outsourcing had ook Ni Haifeng zelf dit project niet kunnen realiseren. Alleen in China is een dergelijk arbeidsintensief project betaalbaar. Het is met andere woorden dankzij de armoede en slechte sociale voorzieningen in China dat wij hier deze hoogwaardige cultuurkritiek mogen aanschouwen.

Het heeft iets merkwaardigs, de manier waarop kunst profiteert van de dynamiek van het hedendaags kapitalisme en zich voegt in de op het oosten gerichte beweging ervan. Afgezien van Ni Haifeng lijkt het met het zelfkritische vermogen van de hedendaagse kunstenaar die naar China vertrekt vooralsnog niet erg goed gesteld. Je kunt je dan ook afvragen of het wel verantwoord is, dat outsourcen in de kunst, of het bijvoorbeeld niet de taak van kunst is de excessen van outsourcing aan te kaarten in plaats van ervan te profiteren.

Is het dan enkel slecht, dat outsourcen? Staat oursourcen altijd synoniem aan economische exploitatie? Ni Haifeng bewijst met zijn project dat het ook voor iets anders kan staan: culturele uitwisseling. Economische handel leidt tot culturele uitwisseling en wederzijds contact op tal van niveaus. Het is juist dit waar METROPOLIS M op zinspeelt met deze special Outsourcing. Voor een keer heeft de redactie een deel van haar werk uitbesteed en laat de keuze van de onderwerpen geheel en al over aan de auteurs. Het heeft geleid tot een nummer dat bol staat van persoonlijk interesses.