metropolis m

Leuven

Museum M

27/06/2013 – 06/10/2013

Het Leuvense Museum M pakt uit met de eerste Belgische solotentoonstelling van de Zwitserse kunstenaar Ugo Rondinone. En dat is niet de enige primeur, want in deze expositie worden ook voor het eerst alle veertien beelden in de reeks Nude bij elkaar getoond. Ten slotte creëerde de kunstenaar ook een aantal site-specific ingrepen onder de ambitieuze titel landscapes.

Dat mag allemaal als een hoge inzet klinken, het resultaat is er ook naar. Rondinone heeft de zalen van M helemaal naar zijn hand gezet, maar zonder opzichtig vertoon. Dat valt nog het best te illustreren met de meest opvallende elementen in de tentoonstelling: de landscapes. In vier verschillende ruimtes installeerde Rondinone een massief volume dat met aarde werd bewerkt. In de ene zaal is het een aarden plaat die boven de hoofden van de toeschouwers zweeft, vervolgens is het een massieve rechthoek in de ruimte, dan weer een hellend vlak tegen de wand of een driehoek die in een hoek is geplaatst.

De ruimtes van M zijn zeer groot en deze installaties zijn dan ook bijzonder indrukwekkend. Toch domineren ze niet: ze geven de ruimte diepte en zwaarte, accentueren de enormiteit van het geheel, en worden tegelijk in balans gehouden door de veertien nudes, fragiele wassen beelden (opnieuw in een waaier van aardekleuren) gemodelleerd naar dansers in rustposes. Ze zitten in de ruimte zitten of rusten tegen de wanden. De wisselwerking tussen de overweldigende ruimte, de massieve volumes en de kwetsbare naakten is indrukwekkend en ontroerend. Ondanks de schaal van de installatie weet Rondinone de toeschouwer hier wezenlijk te raken.

Culminatie van die ruimtelijke interventie is de ingreep in de lichttoren van M, de hoogst gelegen ruimte die door een glazen wand ook een wijds panorama op de stad biedt. Daar heeft de kunstenaar muren en plafond, naar analogie met de bestaande vloer, met beton bekleed en centraal in de ruimte een massieve (maar holle) betonnen kubus opgehangen waar je als toeschouwer geïntimideerd omheen sluipt (binnenin explodeert het tegendeel: bijna driehonderd kindertekeningen van zonnen). Opnieuw valt op hoezeer Rondinone door zijn gebruik van eerlijke materialen en minimale vormen op enorme schaal toch een gevoel van intimiteit weet te creëren.

De oefening in ruimtelijke intimiteit is echter het meest opmerkelijk gerealiseerd in de eerste ruimte op het parcours van de tentoonstelling. In een grote zaal (met een bescheidener annex) heeft Rondinone het werk primitive opgesteld in combinatie met thank you silence, waaraan de tentoonstelling zijn titel ontleent. Primitive is een reeks van 59 bronzen sculpturen van met de hand geboetseerde vogels die als een neergestreken zwerm door de ruimte heen op de grond zijn geplaatst. Het oogt niet alleen verrukkelijk, het maakt de toeschouwer meteen ontzettend bewust van zijn eigen aanwezigheid, al was het maar door de vrees om één van de fragiel ogende (maar in werkelijkheid solide) sculpturen om te stoten.

Middenin de ruimte hangt dan thank you silence, een ingenieuze geruisloze sneeuwmachine die papieren sneeuwsnippers laat neerdalen tussen de vogels. Het geheel is een installatie van bedrieglijke eenvoud, maar het spel van intimidatie en intimiteit dat hier, en door de hele tentoonstelling heen wordt gespeeld, is complex en aangrijpend. Het is een fraai voorbeeld van hoe ruimte levend en zelfs enigszins unheimlich kan worden gemaakt zonder de toeschouwer te terroriseren met effectbejag. Hoe overweldigend en groots het soms allemaal ook is, het blijft altijd tegelijk teder en intiem. Dat is een buitengewone prestatie en een gedisciplineerde les in hoe men als kunstenaar met ruimte en materie omgaat. Een schot in de roos.

Christophe Van Eecke

Kunstcriticus en filosoof