metropolis m

Het is alweer enige tijd geleden dat ik voor het laatst iets van The Yes Men vernam. Hun laatste alom geprezen en op het filmfestival van Berlijn onderscheiden film The Yes Men Save the World (2009) kwam alweer bijna vijf jaar geleden uit. Maar als ik op onderzoek uitga blijkt het beruchte satirisch-activistische performance-duo Jacques Servin en Igor Vamos, niet stilgezeten te hebben. Ze waren afgelopen jaren vooral actief als The Yes Lab, in het kader waarvan ze actiegroepen als Greenpeace International hielpen bij het uitventen van hun protest tegen olieboringen van Shell en Gazprom in de poolcirkel. Tegelijk lees ik op hun site dat de crowdfunding voor hun nieuwste documentaire film The Yes men are Revolting ruimschoots het beoogde bedrag heeft opgebracht.

Begin mei werd bericht dat de twee ‘gemaskerde’ strijders opnieuw hadden toegeslagen, ditmaal op een congres over binnenlandse veiligheid in Washington DC. Vermomd als officiële regeringsfunctionarissen van het Amerikaanse ministerie van Energie presenteerden ze hun plan om de Verenigde Staten in 2030 energieneutraal te maken door ze te laten overschakelen op groene energie. Door het beheer van dit nieuwe energienetwerk over te laten aan Amerikaanse indianenstammen was dit plan en passant een compensatie voor de genocide op deze volkeren. De presentatie eindigde op een voor The Yes Men typische – wijze met een rondedans door alle aanwezigen, onder leiding van twee vertegenwoordigers van het Bureau for Indian Affairs.

Het je undercover voordoen als vertegenwoordiger van dat wat je wilt bekritiseren of persifleren is een welbekende tactiek, volgens The Yes Men ‘zo oud als limonade’: ‘criticizing those in power with a smile and a middle finger happens in literature from Aristophanes to Shakespeare, in mythologies from the Volga to the Mississippi, in movements from the Diggers to the Situationists.’ Bij The Yes men heeft het een bijna ritualistische, bezwerende weerklank die is gericht op het grootkapitaal.

Hun strategie wordt helder uiteengezet in The Yes Men Fix the World, een film die het karakter heeft van een mission statement. Het duo voert verschillende personages op met als doel de naming and shaming van vertegenwoordigers van het bedrijfsleven. Die worden ontmaskerd als in en in slechte en gewetenloze criminelen zonder een greintje compassie. Het hoogtepunt in de film is als ze zogenaamd als woordvoerder namens Dow Chemical Company voor BBC News hun excuses aanbieden en restitutie beloven voor de verschrikkelijke gevolgen van het Bhopal-gaslek uit 1984, de grootste industriële ramp uit de geschiedenis. Strak in pak, gladgeschoren en in vloeiende marketingtaal glipt het duo ongezien binnen in de corporate world om die eenmaal daar aangekomen een duistere spiegel voor te houden.

Tijdens het BBC-interview valt het ongeloof van het gezicht van Mike Bonnano, een alias van een van The Yes Men, af te lezen. Het besef dat hij daadwerkelijk namens een van ’s werelds grootste bedrijven het woord mag voeren lijkt hij maar nauwelijks te kunnen bevatten. Het moet ook een geweldig gevoel van macht geven om je zo voor je vijand uit te kunnen geven en je zo in het hol van de leeuw te begeven.

Toch viel hun actie tegen Dow Chemical niet bij iedereen in goede aarde, en was er veel kritiek op de valse hoop die ze wekten bij de slachtoffers van de ramp. Op hun website dienen ze critici van repliek: ‘People in Bhopal have been fighting for 25 years to hold Dow accountable, and set a global precedent. When 600 articles were published in the US press connecting Dow and Bhopal in the wake of our BBC appearance as Dow, we felt like we’d contributed a little bit to their struggle – which will, incidentally, succeed in the long run. In any case, it’s certainly better than sitting on our asses waiting for the world to change on its own. Don’t you think?’

Om daar direct een voorbeeld van een succesvolle actie aan toe te voegen: toen George W Bush bij zijn afscheid als president een veiling organiseerde om het olierijke maar nog ongerepte Utah te verkopen bood ook een lid van The Yes Men mee. Het werd ontdekt, de veiling werd uitgesteld en vervolgens afgelast, nadat Obama aan het bewind kwam. Er is geen oliewinning in Utah.

Zich bewust van de effecten van hun niet altijd succesvolle mediagerichte evenementen, blijven ze overtuigd van de noodzaak ervan. Zonder de mobilisatie van het publiek was Roosevelt The New Deal niet begonnen, vertellen ze op hun site. Maar wellicht is het uitblijven van meetbare resultaten ook wel reden geweest om zich in het post-Occupy-tijdperk vaker bij grotere coalities aan te sluiten. Activisme om het activisme heeft nu eenmaal iets treurigs.