metropolis m

Het fijne van een film is dat je hem op verschillende locaties kunt zien. Toch loont het om naar Malmö te reizen en de dertig minuten lange film Gonda (2012) van Ursula Mayer te bekijken in museale omstandigheden. Het Moderna Museet toont de film in een hoge, ruime zaal. Aan weerszijden van de zaal hangen twee lange banen van mousseline met verlopende kleuren naar beneden, een subtiel proscenium en het perfecte decor voor een weldadige concentratie.

De film is het adembenemende middelpunt van de installatie To What I Might Become. Gonda, een flitsend gemonteerde beeldsequentie van buitenopnamen en abstracte kleurcomposities, is alles tegelijk: een ode aan de taal, aan kleur, aan het moderne leven, aan fysieke schoonheid. De scènes zijn genummerd alsof we met een ‘making of’ van doen hebben. Die ontnuchterende kijk in de keuken belemmert allerminst het gevoel van onderdompeling in een lyrische oerstaat. De scènes waarin een meisje in een zilverkleurig jurkje over de kam van een onbegroeid gitzwart posteruptief berglandschap rent en even later de aarde met haar handen omwoelt, om vervolgens uit zicht te verdwijnen, zijn onvergetelijk. Ze zijn van een klassieke snit en daardoor kalmerend als zetstukken in een compositie.

Achter het optreden van de acteurs, die om beurten in beeld treden, gaan gendervragen schuil – het meisje in zilver is het transgender-model Valentijn de Hingh. Niettemin roepen ze een onuitsprekelijke existentiële ervaring op. De film is een aaneenrijging van op zichzelf staande beelden die zich niet op narratieve, maar op losse, intuïtieve wijze laten schakelen. De beelden broeien verder in je hoofd en zorgen ervoor dat je de film, net als een gelaagd schilderij, vaker wilt zien.

Ursula Mayer werd geïnspireerd door het toneelstuk Ideal dat de Russisch-Amerikaanse filosoof en schrijver Ayn Rand (1905-1982) in 1934 schreef. Het stuk was van groot belang voor het neoliberalisme, dat later gestalte kreeg in het beleid van haar leerling en volgeling Alan Greenspan. Aan de hoofdpersoon uit Ideal, Key Gonda, ontleende Mayer de titel van haar film.

Ursula Mayer woont afwisselend in Londen en Wenen, waar ze een van de adviseurs van het programma van de Secession is. Haar brede kijk op cultuur en haar diepgang, zoals die blijken uit haar films zag ik weerspiegeld in de interesse waarmee ze zich in werken van anderen verdiept. Tegelijk met haar filminstallatie openden nog drie andere tentoonstellingen in Malmö, waaronder de prachtige tentoonstelling A Voice of One’s Own. Geïnspireerd door een Baltische tentoonstelling in 1914 die midden in de suffragettetijd ruimte gaf aan vrouwelijke kunstenaars worden vrouwen nu, honderd jaar later, opnieuw de ruimte gegeven. En hoe! Met de nieuwe installaties van Petra Geyer en Carla Zaccagnini was de tentoonstelling een absolute must-see deze zomer.

In het Kunstmuseum wordt in de context van een tentoonstelling met werk van Pablo Picasso een ander werk van Ursula Mayer getoond: haar film Déjeuner en Fourrure uit 2008, over een fictief gesprek tussen Meret Oppenheim, Dora Maar en Joséphine Baker.