Kunstruimte én galerie zonder commissie – in gesprek met Motormond
Sinds een paar maanden bevindt de non-profit kunstgalerie Motormond zich aan de drukke Kinkerstraat in Amsterdam. Ashley Swagers ging langs en sprak oprichter Musoke Nalwoga (1994) over haar wens om met het platform fotografen uit de internationale Afrikaanse diaspora een podium te bieden en hen verhalen te laten vertellen over en voor de zwarte queer communities.
Tussen de vele winkels en eettentjes die aan de Amsterdamse Kinkerstraat te vinden zijn, duikt sinds afgelopen herfst ook Motormond op. Wie de kunstruimte betreedt, wordt verwelkomd door warme tinten rood, geel en groen: Pan-Afrikaanse kleuren, licht oprichter Musoke Nalwoga (1994) toe. Er heerst een informele sfeer, de galerie is verre van een traditionele white cube. ‘Het is de bedoeling dat mensen zich hier welkom voelen om meer te doen dan alleen tentoonstellingen bekijken’, zegt Nalwoga daarover. ‘Ze zijn vrij om de ruimte ook op andere manieren te gebruiken; om een boek te lezen op de bank, bijvoorbeeld.’
Nalwoga richtte Motormond drie jaar geleden op, tijdens haar onderzoeksmaster Cultural Analysis aan de Universiteit van Amsterdam. Vandaag leidt ze Motormond met een veeltallig team[1], maar ze begon zonder vaste krachten. ‘Het begin van Motormond was een heel energiek proces. Ik kende de infrastructuur van de kunstwereld nog niet zo goed en ging er dus een beetje blunt in, maar dat heeft me ook geholpen. I learnt as I went. Als ik had geweten hoeveel werk me te wachten stond, was ik er minder open en energiek ingegaan.’
Na een paar maanden in een broedplaats aan de Isolatorweg in Amsterdam Oost gezeten te hebben, verhuisde Motormond naar een antikraakruimte in Amstelveen. Daar begon het meer draagvlak en publiek te krijgen. ‘Hier zaten we dichtbij de studentencampus Uilenstede, wat ons jong en bewust publiek bracht.’ Kort na het vestigen in Amstelveen cureerde Nalwoga er de tentoonstelling Becoming met inmiddels bekende kunstenaars die toen al ‘buzzing in the scene’ waren, waaronder Iriée Zamblé, Richard Kofi en Kenneth Aidoo. Ze bevonden zich ook vlakbij het Cobra Museum, waarmee uitwisseling ontstond. Zo organiseerde Motormond de lezing ‘Identity as Protest’ als randprogramma bij hun tentoonstelling Frida Kahlo & Diego Rivera: A Love Revolution. Aan de hand van het werk en leven van Frida Kahlo werd er gereflecteerd op hedendaagse protesten en de betekenis van revolutionariteit.
Beginnersgeluk, noemt Nalwoga het succes dat Motormond had in Amstelveen. Maar was de tijd niet gewoon rijp voor een platform als dit? ‘Klopt,’ zegt ze, ‘we begonnen net na de totstandkoming van de Black Lives Matter beweging. Die protesten waren een katalysator, maar eigenlijk was een plek als Motormond allang nodig.’
Toen Nalwoga het nog zonder subsidies moest doen, was de ruimte voor inkomsten afhankelijk van verkochte tickets en drankjes. Motormond is altijd een non-profit kunstruimte geweest en vraagt 0% commissie van de kunstenaars; als zij via de galerie werk verkopen, hoeven ze niks van het bedrag af te staan. Een bewuste keuze, vertelt Nalwoga. ‘Ik zag hoe kunstenaars van kleur sinds BLM steeds vaker werden vertegenwoordigd door witte galeries en steeds meer succes hadden met de verkoop van werk. Maar ik zag ook dat zij voor elke verkoop veel commissie moesten afdragen. Met Motormond wilde ik dat anders doen.’
Ze vertelt hoe ze met de tentoonstellingen en de randprogramma’s dialoog en interactie tussen de lokale en internationale queer communities wil stimuleren. Zo maakte kunstenaar Nella Ngingo, oorspronkelijk uit Burundi en inmiddels al twaalf jaar woonachtig in Amsterdam, een serie portretten van queer mensen uit de Afrikaanse diaspora in New York. Ngingo en Nalwoga ontwikkelden samen een randprogramma waarin een gedeelte van Motormond werd omgebouwd tot fotostudio waar de lokale bezoekers zich konden laten portretteren door Ngingo en in gesprek konden gaan met de kunstenaar over de vloeibaarheid van gender en de ‘black queer image’. Onderdeel van het randprogramma zijn vaak ook levendige artist talkswaarin kunstprofessionals uit andere landen live ingebeld om deel te nemen aan het gesprek met de aanwezige kunstenaars en het publiek.
Binnenkort opent bij Motormond de tentoonstelling A State of Grace waarin kunstenaars Martin Toloku en Ayomide Tejuso de tentoonstellingsruimte vullen met transformatieve rituelen en zich laten inspireren door spirituele wetenschap (o.a. heksen, medicijnmannen, voodoo) uit verschillende diasporagemeenschappen. De tentoonstelling wordt op 25 januari geopend met een performance van Martin Toloku.
Nalwoga hoopt dat zwarte queer kunstenaars in de toekomst niet langer alleen maar dromen van een tentoonstelling in een gevestigd instituut dat nooit geïnvesteerd heeft in de zwarte cultuur en gemeenschap, maar juist de waarde van black queer run spaces als tentoonstellingsplekken inzien. Ze stemt zich positief: ‘Het is mogelijk om een centrum op te bouwen dat zich buiten de witte heteronormatieve kunstwereld bevindt.’ Motormond blijft in ieder geval de komende vijf jaar aan de Kinkerstaat. Nalwoga kijkt ernaar uit te wortelen in Amsterdam West en er onderdeel te worden van het culturele landschap.
‘Ik zag hoe kunstenaars van kleur sinds BLM steeds vaker werden vertegenwoordigd door witte galeries en steeds meer succes hadden met de verkoop van werk. Maar ik zag ook dat zij voor elke verkoop veel commissie moesten afdragen. Met Motormond wilde ik dat anders doen’
De kunstenaars met wie Nalwoga samenwerkt zijn vaak onderdeel van de gemeenschappen die ze wil bereiken. ‘Ik wil werken met kunstenaars die geliefd zijn in de diasporagemeenschappen en hun werk in breder perspectief plaatsen, door het grotere verhaal dat ze ermee vertellen op een kleine manier te vertellen en presenteren. Zo blijft het intiem.’
Nalwoga vindt het belangrijk dat er met Motormond verhalen worden gedeeld die de Afrikaanse diaspora kracht, positiviteit en inspiratie geven. Haar curatoriele praktijk ligt dichtbij haar persoonlijke zoektocht. Ze kwam op haar vijftiende vanuit Oeganda naar Nederland en vond toen ze tijdens haar studie in de kunst ging werken weinig aansluiting bij de voornamelijk witte kunstwereld. ‘Ik was een laatkomer in de Nederlandse samenleving, had geen netwerk en een accent. Wat was mijn positie in die wereld, vroeg ik me af? En wat zou de positie van Motormond kunnen zijn?’
Nalwoga kreeg de kans om deze vragen te onderzoeken toen ze in 2022 door het Sandberg Instituut werd uitgenodigd om met Motormond deel te nemen aan een intercurriculair programma. Nalwoga was al bekend met het instituut; na haar studie aan de UvA, volgde ze er de master Critical Studies. Tijdens dit programma kreeg ze de ruimte om haar eigen positie en die van Motormond binnen de Nederlandse kunstscene te onderzoeken. De ruimte kreeg een duidelijker karakter en inhoudelijk kader. Er kwam meer focus te liggen op queerness binnen de Afrikaanse diaspora cultuur, in beeld gebracht door lens based media en fotografie.
De eerste tentoonstelling die opende aan de Kinkerstraat, Brave Beauties in Communion, liet activistisch en queer werk zien van fotografen uit Oeganda, Burundi en Ivoorkust: landen waarin queerness maatschappelijk niet geaccepteerd wordt of zelfs strafbaar is. De fotografen stelden in hun werk queerness in brede zin van het woord centraal. Kunstenaar Keren Lasme maakte voor de tentoonstelling een serie foto’s waarin drie albino vrouwen op het strand van Abidjan zijn gefotografeerd. ‘Albino’s worden in veel culturen gezien als vloek’, vertelt Nalwoga. ‘Ze moeten net als andere queer mensen de wereld zelf vormgeven om er een plek te kunnen vinden. Het natuurlijke ecosysteem kent zo veel queerness; het is er altijd geweest en toch lijkt het erop dat het telkens opnieuw moet vechten om te worden geaccepteerd.’ Voor Nalwoga zelf gaat queerness onder meer over fluiditeit, flamboyance, de macht om te transformeren, niet te hoeven conformeren aan rigiditeit of rechtlijnigheid.
Ze vertelt hoe ze met de tentoonstellingen en de randprogramma’s dialoog en interactie tussen de lokale en internationale queer communities wil stimuleren. Zo maakte kunstenaar Nella Ngingo, oorspronkelijk uit Burundi en inmiddels al twaalf jaar woonachtig in Amsterdam, een serie portretten van queer mensen uit de Afrikaanse diaspora in New York. Ngingo en Nalwoga ontwikkelden samen een randprogramma waarin een gedeelte van Motormond werd omgebouwd tot fotostudio waar de lokale bezoekers zich konden laten portretteren door Ngingo en in gesprek konden gaan met de kunstenaar over de vloeibaarheid van gender en de ‘black queer image’. Onderdeel van het randprogramma zijn vaak ook levendige artist talkswaarin kunstprofessionals uit andere landen live ingebeld om deel te nemen aan het gesprek met de aanwezige kunstenaars en het publiek.
Binnenkort opent bij Motormond de tentoonstelling A State of Grace waarin kunstenaars Martin Toloku en Ayomide Tejuso de tentoonstellingsruimte vullen met transformatieve rituelen en zich laten inspireren door spirituele wetenschap (o.a. heksen, medicijnmannen, voodoo) uit verschillende diasporagemeenschappen. De tentoonstelling wordt op 25 januari geopend met een performance van Martin Toloku.
Nalwoga hoopt dat zwarte queer kunstenaars in de toekomst niet langer alleen maar dromen van een tentoonstelling in een gevestigd instituut dat nooit geïnvesteerd heeft in de zwarte cultuur en gemeenschap, maar juist de waarde van black queer run spaces als tentoonstellingsplekken inzien. Ze stemt zich positief: ‘Het is mogelijk om een centrum op te bouwen dat zich buiten de witte heteronormatieve kunstwereld bevindt.’ Motormond blijft in ieder geval de komende vijf jaar aan de Kinkerstaat. Nalwoga kijkt ernaar uit te wortelen in Amsterdam West en er onderdeel te worden van het culturele landschap.
[1] Bestaande uit Nalwoga zelf, Jeanine Van Berkel, Giany Kraan, Orianna Santucci, Dallajee Sangiorgio,Richard Post en het bestuur uit Iriée Zamblé, Sunni Lamin Barrow en Olga Muhwati
Ashley Swagers
is kunsthistoricus en schrijver
