Volkspaleis
Volkspaleis
Grote Kerk en West, Den Haag
De Grote Kerk in Den Haag vormt in de zomermaanden het decor voor beeldende kunst, muziek, literatuur en design. Het door West georganiseerde project Volkspaleis is er voor iedereen, en trekt in het fysieke en toeristische middelpunt van de stad dan ook een groot en gemêleerd publiek, van dagjesmensen tot kunstprofessionals, en van architectuurliefhebbers tot muziekkenners.
In de inleidende tekst bij de manifestatie wijdt West veel woorden aan de moeizame relatie tussen kunst en ‘het volk’. Volgens West is de – inmiddels neutrale – Grote Kerk een van de weinige plekken waar deze zouden kunnen samenkomen. Een betoog over de herhaaldelijk mislukte integratie van kunst en het volk lijkt bij Volkspaleis echter niet van toepassing. Met het oog op het minder ingewijde publiek, dat immers zo nadrukkelijk wordt opgezocht, had West de tekst liever gewijd aan de kunst die in de kerk wordt getoond.
Voor veel nietsvermoedende bezoekers zal het namelijk wel even wennen zijn: in de verduisterde open ruimte in de kerk staan negen enorme schermen opgesteld, die een kleurrijk pallet aan videokunst tonen. Asylum (2001-2002) van Julian Rosefeldt toont onder andere krantenjongens, Aziatische koks, Turkse schoonmaaksters en bouwvakkers. De acteurs met wie de Duitse videokunstenaar voor zijn strak geregisseerde films samenwerkte, zijn vrijwel allemaal asielzoekers. Op alle negen schermen laten zij de absurditeit van het dagelijks leven zien, vooral van hún dagelijks leven. Zowel de mechanische wijze waarop de acteurs hun eenvoudige handelingen uitvoeren, als de plek waar zij zich bevinden, hebben een vervreemdende werking. De koks zitten opgesloten in een apenverblijf, en de schoonmakers stofzuigen onophoudelijk een exotische cactussentuin. Op elk van de schermen is een eigen, afgesloten omgeving gecreëerd, die alleen wordt doorbroken als alle asielzoekers tegelijk ‘een stem’ krijgen, en er één harmonisch geluid door de kerk schalt.
Achterin de kerk staan de overige werken enigszins verdekt opgesteld, waaronder de grote, roze met blauw geverfde schommel van het designcollectief ROLU. Ook is er de mogelijkheid naar enkele korte verhalen van Maartje Wortel te luisteren. Haar bij vlagen absurde verhalen getuigen van een sterk observatievermogen. Ten slotte verzorgde de Haagse psychedelische rockband Santa Cruz een akoestisch concert in de kerk, en leverde Jörg Heiser een bijdrage in de vorm van het essay ‘Super-hybriditeit’. In complexe bewoordingen signaleert de frieze-redacteur een nieuwe zijnstoestand van kunst: door een vergrote toegankelijkheid is zij een nieuwe positie aan het verwerven, één die meer met de maatschappij verweven is.
Parallel aan de activiteiten in de kerk presenteert West meer werk van Rosefeldt in de eigen ruimte, onder de noemer Trilogy of Failure. Net als de installatie in de kerk kenmerken de multiscreen films The Perfectionist, Stunned Man en The Soundmaker (alle 2004) zich door een sterke choreografie. In deze werken staat echter steeds één persoon centraal, van het type ‘licht neurotische man’. In Stunned Man bijvoorbeeld glijdt de camera met herhaalde slingerbeweging door een woonhuis en zien we tweemaal, verdeeld over twee schermen, dezelfde man op onderkoeld dwangmatige wijze het huis opruimen dan wel vernielen. Ook in The Perfectionist lopen orde en chaos op gecontroleerde wijze in elkaar over, wanneer een man zich klaarmaakt voor een parachutesprong. Steeds opnieuw controleert hij zijn uitrusting, maar helaas zonder succes. De parachute opent al in de kleedruimte, met een onwaarschijnlijke puinhoop tot gevolg. Trilogy of Failure is even komisch als tenenkrommend.
Ondanks dat bij Volkspaleis de focus sterk op het werk van Rosefeldt ligt, en daardoor wat uit balans is, biedt de Haagse manifestatie goede werken in een spannende combinatie van disciplines. Op de wat onhandige inleidende tekst na, die ‘het volk’ eerder afschrikt dan verwelkomt, is Volkspaleis een gelaagd en gedurfd project, dat een breed publiek trekt – en vast weet te boeien.
Sanneke Huisman, kunsthistoricus en criticus, Amsterdam
Sanneke Huisman