metropolis m

Op het Mediacollege Amsterdam studeerde AiRich Audio/Visuele Vormgeving en Animatie, in de hoop filmregisseur te worden, maar ze moest stoppen. ‘Om alles onder controle te houden’, zegt ze, ‘het proces was voor mij iets te veel. Ik wist dat ik het aankon, maar het was te [fysiek zwaar voor het lichaam].’ Ze legde de filmcamera neer en pakte in plaats daarvan een digitale camera. Ze voelde zich al aangetrokken tot fotografie, die ze naar eigen zeggen ‘meer voor zichzelf beoefende, niet per se voor de wereld’, wat uiteindelijk leidde tot dat ongrijpbare a-ha-moment: het ontdekken van haar eigen stijl. De mensen om haar heen waren er enthousiast over eens dat ze zichzelf had gevonden. Maar vergis je niet; hoewel het misschien voor de hand ligt om haar medium als fotografie te bestempelen, heeft AiRich door creatieve bewerking en een gefocust oog een proces ontwikkeld dat verschillende kunstpraktijken combineert en buiten de traditionele fotografie treedt.

Een veelgelaagd proces

AiRich zegt dat haar werk een vorm van naakte, natuurlijke zelfexpressie is. Natuurlijk zouden de meeste kunstenaars het waarschijnlijk eens zijn met deze uitspraak, maar het viel me op hoeveel eerbied ze heeft voor het enkele, stilstaande beeld, waarbij ze gelooft in het eeuwenoude gezegde over de waarde ervan in woorden. Het is niet verrassend dat AiRich zoveel uit beelden haalt als je bedenkt wat ze erin stopt. Hoe komt een beeld tot stand? ‘Het is gelaagd’, begint ze, ‘Het is pre-productie, veel pre-productie en productie en ook post-productie. Je produceert de sh*t out of it?’

‘Wacht, vervolgt ze, ‘Ik ga het anders verwoorden: het is altijd een reis.’ Ze beschrijft het bedenken van het concept. Als ze een visie heeft, ligt die vast. Ze controleert de styling, de esthetiek en de sfeer. Maar vat controle niet verkeerd op als strengheid, de fotoshoots zijn intens, maar altijd leuk. Haar familieleden zijn meestal in de buurt, er wordt muziek gedraaid en er wordt veel gelachen. En de fotoshoots zijn productieputten. Ik ben het type dat de neiging heeft om veel te veel foto’s te maken. ‘Zelfs als ik één foto nodig heb, maak ik waarschijnlijk 4000 foto’s’, zegt ze. ‘We hebben zo hard gewerkt om hier te komen, nu we er zijn wil ik het vanuit elke hoek zien.’

Als de shoot is afgerond en de foto’s binnen zijn, staart AiRich er dagenlang naar om te bedenken wat ze ermee gaat doen. Ze is van mening dat ze weliswaar het medium fotografie gebruikt, maar dat deze stap haar onderscheidt van de standaard fotograaf. Ze legt uit: ‘De shoot voelt alsof het vijftig procent is, omdat ik tijdens het bewerken zoveel vertaal. Het beeld wordt een heel ander werk, dat zo volledig transformeert dat mensen het eerder voor schilderijen aanzien dan voor foto’s. AiRich beschrijft dat ze haar collega-fotografen respecteert, maar dat haar proces een andere wending neemt dan dat van de anderen. Zij en een andere fotograaf kunnen bijvoorbeeld allebei een fish eye gebruiken, maar haar vermoeden is dat zij gaat experimenteren met een andere uitkomst in gedachten. ‘Niet beter, gewoon anders’, benadrukt ze. Daarom beschouwt ze zichzelf meer als beeldend kunstenaar en minder als fotograaf, ondanks wat er op het infokaartje bij de tentoonstelling staat.

Eerbetoon aan een decennium van groei

De tentoonstelling, bestaande uit drie zalen en werken van projecten die dateren van 2013 tot 2024, vertegenwoordigt een aanzienlijk deel van haar artistieke output van de afgelopen tien jaar en omvat de groei die in die tijd heeft plaatsgevonden. Er zijn alle grote projecten te zien die de kunstenaar heeft beziggehouden. Er zijn opgeblazen afdrukken van haar fotografie, die uitmonden in een zaal met een enorme collage, samengesteld uit vele honderden foto’s die ze tijdens haar shoots heeft genomen. Er zijn verbeelde interstellaire voorouders die AiRich in 2015 tevoorschijn toverde, portretten die in 2017 werden gemaakt als eerbetoon aan de ver strekkende invloed van Grace Jones, zelfportretten collages uit 2021 gemaakt in samenwerking met kunstenaar Dogon Krigga. Op sommige foto’s staan modellen met bodypaint, die AiRich zelf ontwerpt en aanbrengt.

We praten over een nieuw werk, Den Doro (vertaald naar ‘We zijn aangekomen’), dat eerder dit jaar is voltooid. Ik ga er op dit moment van uit dat het werk bijzonder belangrijk is voor de kunstenaar, niet alleen omdat het haar meest recente is, maar ook vanwege het enthousiasme waarmee ze haar onderzoek hierin openvouwt. In Den Doro staat de koto, een ceremoniële Surinaamse jurk, centraal. AiRich heeft er zelf een gemaakt en zegt dat het gouden eerbetoon meer als een sculptuur dan als een kledingstuk moet worden beschouwd. Het leren over de koto en alles wat het vertegenwoordigt heeft een stempel gedrukt, in de eerste plaats omdat haar ‘hele inspiratie is gebaseerd op de zwarte cultuur’.

Ze neemt me mee op haar reis, waarbij ze concurrerende theorieën ontdekte over de oorsprong van de koto; de ene stelt dat het kledingstuk werd opgedrongen aan tot slaaf gemaakte vrouwen om hun lichaam te verbergen en hun meesters niet in verleiding te brengen. De andere theorie is dat het kledingstuk is ontworpen door de voormalige slavinnen zelf, vers na de emancipatie. Hoe dan ook, het kledingstuk is symbolisch en bijzonder. Zelf zou ze het alleen dragen ‘als de tijd en plaats rijp zijn’. AiRich vat samen: “Met deze serie breng ik een ode aan de koto. Wanneer ik erover spreek, informeer ik mensen ook over deze kennis die ik erdoor heb opgedaan.’

Ik vraag of AiRich al ruimte heeft gevonden voor alle herinneringen van de opening, en hoe haar volgende tien jaar eruit zullen zien, waar ze naartoe wil bewegen, welke kennis ze wil opdoen. Veel van de inhoud van haar werk komt voort uit het mengen van tegenstellingen, van verleden en toekomst, de foto en het schilderij, intensiteit en luchthartigheid. AiRich zelf is charmant, je kunt niet anders dan meer willen weten over haar manier van denken. Ze vindt esthetische schoonheid en combineert die met kennis die ze elke dag opdoet. Geen schilder, geen standaard fotograaf. Niet rechttoe rechtaan, maar anders.

Inderdaad, ze is gearriveerd.