metropolis m

‘Op de verkiezingsavond voelde ik me ontzettend eenzaam. Ik was wel met mensen, maar toch. Ik was bij het verkiezingsfeestje van BIJ1, had al mijn energie gestopt in die avond en het organiseren van een programma met kunstenaars, het was super feestelijk. Toen de tellingen binnenkwamen heb ik heel stiekem op het toilet zitten huilen, misschien stom dat ik dat niet gewoon publiek deed. Ik was devastated. Je bent zo betrokken bij de partij en gelooft zo in de idealen, dat je je op een gegeven moment niet kan voorstellen dat het niet lukt om een zetel te halen. Hoe moeilijk kan het zijn? Ook als je kijkt naar wat er de Kamer in komt.’

‘Het is niet de teleurstelling van “oh de wereld is echt slecht”, nee dat het politieke bestel niet de weg is naar verandering was al duidelijk. Tweederde van mijn leven ken ik Nederland als een rechts land, daarover heb ik geen illusies, maar we moeten een politieke strategie ontwikkelen in respons daarop. Misschien leef ik ook met een soort privilege, laat ik het voor het gemak zo noemen, een onuitgesproken vanzelfsprekendheid dat verandering mogelijk is. Misschien is mijn teleurstelling dus ook een vorm van privilege. Ik moet denken aan een gesprek met Naomie Pieter en Sorab Roustayar, waarbij zij het hadden over hoop, en de activistische hoop. Maar als wit Nederlands persoon zie ik hoop echt als iets wat mij met de paplepel is ingegoten: “You’re always gonna win; with you it’s always gonna be fine.”’

‘Het is niet een van: “het gaat wel komen”. Niet als we het over klimaat despair hebben bijvoorbeeld. Ik vind het zo lastig want er zijn zoveel verschillende vlakken waarop je dit soort dingen voelt. Bijvoorbeeld: als je je politiek inzet voor een politieke campagne, dan zit hoop ingebouwd in dat idee, want groei is letterlijk wat je in de kamer brengt… en aantallen. Tellen is letterlijk wat de democratie vormt. Terwijl ik op een theoretisch, filosofisch en ook op gevoelsniveau zou zeggen “tellen is een verkeerd systeem”. Het is ook zeg maar, you sign your soul off om je politiek in te zetten. En ik doel hier niet op dat ouderwetse argument wat je tegenkomt bij veel witte linkse progressieve mensen van: “ik ga BIJ1 niet openlijk steunen want ik wil een onafhankelijk kunstenaar kunnen blijven”. Ik heb het niet over die schijn van onafhankelijkheid, maar over die inboeting die je constant doet op je utopische idealisme. I don’t believe in politics but I’m gonna continue to support BIJ1. Ik ben echt heel blij dat Sylvana Simons nu in de Tweede Kamer zit. Ik voel ook echt een verschil, ik voel dat daar iemand zit die kennis heeft van de levens die voor mij – en ons hopelijk – belangrijk zijn. Ik ben het misschien niet op elk punt met haar eens, maar ze weet dat wij bestaan. Dat geeft een goed gevoel. Het is dus niet zozeer een gevoel van wasted years, but you’re compartmentalising yourself. Om te kunnen bestaan in het huidige systeem. Om überhaupt in de wereld te kunnen bestaan zoals die is, ben je constant concessies aan het doen in wat je zelf denkt dat de mogelijke wereld zou kunnen zijn en wat je echt op concreet niveau doet.’

‘Ik denk dat het wel mogelijk is. Ik denk trouwens ook dat er een argument te maken is voor het identiteitsvooruitgangsdenken. Ik zou, bijvoorbeeld, nooit zeggen, zoals Naomie Pieter zegt: “Ik moet hoop hebben om op de barricaden te gaan staan.” Dat ga ik niet zeggen. Er is een verschil tussen haar positie en de mijne. Mijn hele embodiment is daarmee gevoed. Zelfs als ik in despair ben. Het is gewoon op het affectieve niveau, op het lichamelijke niveau; de wetenschap en het voelen dat er voor jou gevochten zal worden. Die hoop zit helemaal in mijn vlees. In how and what the world does for me, how it privileges me. Maar ik denk niet dat het tegengestelde van vooruitgang statisch is, of achterwaarts. Want ik denk gewoon niet dat statisch leven bestaat. Natuurlijk zou je daar tegenover een soort circulair denken kunnen zetten. Het is niet dat je naar vooruitgang of verbetering toe moet bewegen, maar dat je bewegen moet. Er zullen altijd verschillende soort cyclussen zijn van verschillende vormen van leven, en dus ook altijd verschillende vormen van politiek. Daarbij denk ik dat er een argument te maken is voor het contextueel vooruitgangsdenken.’

‘Dat zit ook in mijn introducerende essay over Abundance, stel dus dat je het leven niet ziet als een systeem dat naar overleving toewerkt. Wat is het leven dan? Ik denk niet dat mensen stilvallen en onderdrukking accepteren op het moment dat je die vooruitgang weghaalt.’

‘Nee. Het is uiteraard mogelijk dat mijn “nee” juist voortkomt uit het belichamen van optimisme. Dat ik denk: dat vooruitgangsdenken kan ik wel weggooien, want het optimisme van wit privilege zit toch in mij. Maar die “laten we het gezellig maken”-strategie, daar geloof ik oprecht niet in. Wat is gezelligheid en voor wie is die gezelligheid? Het hangt van de context af, van wie dat komt. Tegenover die gezelligheidsstrategie staat wat mij betreft – niet in binaire oppositie maar toch ergens aan de andere kant – pleasure activism, om met adrienne maree brown en het Abundance-thema te spreken. Ik zie niet hoe systeemverandering behaald wordt door dingen aantrekkelijk te maken voor een zogenaamd breed publiek. Ik denk dat je daarmee vasthoudt aan de norm. Maar ik geloof wel in het belang van plezier, genot, of feesten, of in elkaars armen liggen in orgieën; dat moet niet gezien als teken dat je niet serieus bent. Dat is ook een conservatief argument om te zeggen: “Ja, die Extinction Rebellion jongeren die vinden het gewoon lekker om zich naakt aan de H&M te lijmen”. Dan denk ik: prima toch? Als ze er plezier in hebben!’

‘Ja, het is mooi dat je dat opbrengt, dat is toch ook waarom je bij kunst uitkomt, bij dingen maken. Ik moet denken aan een werk dat ik maakte met Kübra Uzun over cruisen in het Gezipark in Istanbul. En het gaat dan over cruisen in de jaren negentig en protest in 2013; dus hoe de seksuele geschiedenis van het park vermengd raakt met de protesten en de politie. Kübra zegt dat ze plezier heeft in haar spel als transpersoon: “I love it. People stare at my boobies. Then I grab my dick.” Het is toon, het is strijd, het is lust. Dezelfde mond die ze gebruikt om piemels te zuigen, is de mond die super actief activistisch is. Dus lekkerheid. Zo kwam Abundance op als het overkoepelende thema voor mijn programma bij Het HEM. Want wat ik erin hoor en wat ik ervaar, is dat die strijd esthetisch is. Die raakt je en doet je tintelen. Voor mij was abundance de lekkere juicy glijdende likkende variant van rechtvaardigheidsdenken; van een rechtsvaardigheidsfilosofie proberen te formuleren in wijdverspreide vorm.

Je kent de vraag van Amandla Stenberg: “What if we loved Black people as much as Black culture?” De reden dat ik dit citaat aanhaal is omdat het aantoont hoe precair en consumptief die esthetiek van strijd gemaakt wordt: “Wat nou als het niet mobiliseert? Wat als het nou geen effect heeft?” Dan word je gedwongen die esthetiek van strijd verdedigen en niet de strijd zelf, omdat het effectief moet zijn of omdat het moet mobiliseren. Nou, als je dus tegen mobilisatie, effectiviteit en numerieke groei indenkt, dan kom je uit bij het feit dat je geen bewijsmogelijkheden hebt in de huidige maatschappij, in de huidige kaders. En dat is dus wat pleasure activism aanstipt. Zolang plezier – hetzelfde met queer geilheid, queer zijn, queer esthetiek – nut moet hebben kan plezier worden ge-shamed, zeker in de calvinistische context. Het is al snel niks waard omdat de kaders van waarde niet worden omgegooid.’

‘Diep koloniaal.’

‘Doet me denken aan Kathryn Yusoff, in A Billion Black Anthropocenes or None, waarin ze schrijft over de benadering van land en grond als een soort inactieve luie plek, die dan moet worden bewerkt. Land moet niet alleen worden bezet, maar ook in dienst worden gesteld. Geactiveerd. Wat je zei over dat systeem van waarde, dat moeten bewijzen van waarde, wat mij betreft ageert abundance daartegen. Dat er vanuit abundance een systeem van waarde kan worden opgezet die niet vanuit lineariteit schaarste moet temmen om groei te genereren.’

‘Ken je The Nap Ministry? Cynisch gezegd, The Nap Ministry heeft waarde in een systeem waar rust als waardeloos wordt gezien. The Nap Ministry heeft waarde in een maatschappij waarin zwarte mensen letterlijk van hun tijd worden beroofd, vanwege kortere levensduur of omdat ze buiten het centrum van de stad worden gedrukt zodat ze langer onderweg zijn naar het werk. Nog niet eens over medische racisme gesproken. Dus die rust, dat opeisen van rust, heeft daarbinnen waarde, dat je je tijd afbakent. De retoriek van schaarste lijkt daar wel in te zitten: niemand heeft tijd, daarom moet je voor je eigen tijd opkomen.

Maar ik denk dat die verdediging in de context van anti-zwart racisme gerechtvaardigd is. Want het is ook jezelf afbakenen van een bepaald soort schaarste, omdat er natuurlijk een uitbuitend systeem bestaat. Is de weerstand daarop schaarste? Nee, want het is schaarste die leidt tot een overleven binnen dit systeem.’

‘Zeker. Ik denk ook meteen aan het privilege van anticipatory grief, rouw over wat in de toekomst gaat gebeuren, waarover wel eens wordt gesproken door klimaatactivisten. Daarvan denk ik hoezo toekomstig?! Het is niet alleen dat je in de positie ben om te wanhopen: “Klimaatverandering OMG, wat gaat er gebeuren?” Het einde van de wereld zien alsof die voor je ligt, ja dat is een vorm van privilege. Je kan ook zeggen dat het vijfhonderd jaar geleden gebeurde en dat het iedere dag opnieuw gebeurt, inderdaad. Anticipatory grief duidt ook op een specifiek ontologisch perspectief: het feit dat je je blik ergens op kunt richten is al iets, en het tweede is dat er objectivering plaatsvindt. Het feit dat klimaat niet als geïntegreerd wordt ervaren – ik ben klimaat, jij bent klimaat, wij zijn klimaat – maar als iets waarvan je kan zeggen: ‘Oh, ik ga me daarmee bezighouden!’. Dat is een bepaalde vorm van denken die het mogelijk maakt om jezelf te distantiëren en iets anders als iets apart en anders te zien dan jijzelf. Daardoor kun je het als een studieobject kunnen beschouwen. En voor mij gaat abundance ook daarover.

Ik was gister iets aan het lezen over Mars. Blijkt dus dat de Rover daar allerlei viezigheid achterlaat. Ze beseffen zich nu dat, als je naar een plek gaat die zo verschilt van de onze, dat wat je ook meebrengt een complete verstoring van de ecologie veroorzaakt. Zelfs al kun je het niet meten, het kan gewoon niet anders dan dat het zo is. Wat mij opviel aan dit verhaal is ons vermogen om in relatie te staan met Mars, in al haar steenachtigheid. Als je verwantschap kunt ervaren met de tijdslijn van een steen – en dat het niet over jou gaat van “zie mij als mens een even een verwantschap voelen met een steen” – daarin zit ook abundance, daarin zit ook perspectief.’

‘Ja dat is ook waar die quantumfysica erin komt, waarom je heel veel zwarte feministen met quantumfysica ziet theoretiseren. Dat besef van connectedness. Je hoort vaak: “We hebben empathie nodig!” Maar hoezo hebben we empathie nodig? We zijn klimaat, we zijn elkaar. Er is geen kloof om te overbruggen.’