Werken met een wij-gevoel
Werken met een wij-gevoel
e-flux begint Time/Bank
Het New Yorkse e-flux, een distributeur van kunstinformatie, heeft het initiatief genomen tot een wereldwijde ruilhandel in diensten van kunstenaars en curatoren. Anton Vidokle, medeoprichter van e-flux en Time/Bank, vertelt over het doel van deze alternatieve economische dienst.
Eerder was er al een e-flux video rental (2004) waar men gratis kunstvideo’s kon huren, Unitednationsplaza (2006-2007) met een uitgebreid lezing- en debatprogramma in Berlijn, en Pawnshop (2007), waar kunstenaars hun kunstwerken konden verpanden. Met de oprichting van Time/Bank bewijst e-flux opnieuw zijn voortdurende interesse in alternatieve economische systemen, dit keer in het verschijnsel timebank, oftewel een platform waarbij tijd, expertise, diensten en goederen worden uitgewisseld zonder inmenging van geld. De vraag is wat de oprichters Julieta Aranda en Anton Vidokle ertoe heeft gebracht dit uit de negentiende eeuw en de industriële revolutie stammende initiatief, dat veel navolging heeft gekregen in lokale organisaties, te introduceren in de kunstwereld van vandaag.
Waarom heeft e-flux juist nu Time/Bank opgericht? Heeft het te maken met de economische crisis?
‘Hoewel Time/Bank een project is dat ingaat op het tekort aan geld en middelen, hebben Julieta en ik het niet gestart vanwege de huidige economische crisis. Voor ons heeft het meer te maken met het voortduren van de situatie in de kunstwereld, die maakt dat veel scheef gaat met betrekking tot hoe tijd, middelen en de compensatie daarvan verdeeld zijn.
De meeste kunstenaars en curatoren zijn over het algemeen erg royaal met het besteden van hun tijd aan anderen. Ze helpen vaak mensen in het veld, collega’s en studenten, met het ontwikkelen van ideeën, ze bieden inzichten en kritiek, expertise, enzovoorts. Bij veel van deze diensten is er geen mogelijkheid de arbeidsuren betaald te krijgen. Meestal laat je je hier niet door weerhouden. Maar als je veel tijd stopt in zaken die niet gecompenseerd worden, wordt het ingewikkeld om het vol te houden. Time/Bank is een poging om een parallelle economische structuur te creëren die een zekere mate van financiële compensatie biedt en het je mogelijk maakt meer tijd te besteden aan de dingen die je leuk vindt om te doen.’
Wat wil je aan de kaak stellen? Welke kritiek of politieke implicaties liggen ten grondslag aan het project?
‘Het probleem van de hedendaagse culturele productie is dat veel van ons werk door de samenleving niet wordt gezien als erg waardevol. Dit beperkt zich niet tot het westerse, kapitalistische gedachtegoed. Ik ben opgegroeid in Moskou met een door de staat gedirigeerd socialistisch systeem dat evengoed vervreemdend uitpakte voor de kunstenaars. Rodchenko en Mondriaan zijn in armoede gestorven. Mondriaan in New York, het zogenaamde centrum van de vrije wereld, en Rodchenko in Moskou. Er is iets mis met economische systemen die dit laten gebeuren met zelfs de meest gearriveerde kunstenaars.’
En wat stelt Time/Bank ervoor in de plaats?
‘Time/Bank zou de kiem kunnen leggen voor een ander type economie, die een nieuw en ander soort van sociale relaties en culturele praktijken ondersteunt. Karl Marx heeft uitgebreid beschreven hoe kunst, religie, cultuur en andere menselijke instituten superstructuren zijn die gebaseerd zijn op economie. Als je het hiermee eens bent, dan betekent dat een nieuw soort van economie ook een nieuw soort kunst zal voortbrengen.
In de hedendaagse kunst is er een sterk verlangen naar nieuwe manieren van het maken van kunst en naar nieuw publiek. Maar het is moeilijk iets anders te laten gebeuren als de middelen altijd verbonden zijn met de traditionele geldstromen en sociale hiërarchie, of dat nu de regering betreft of privaat geld. Hoe kun je onafhankelijk zijn als je blijft opereren binnen zo’n scenario? Om een voorbeeld te geven, heb je gezien hoe vandaag de dag nieuwe kunstenaarsinitiatieven en alternatieve ruimtes onmiddellijk een bestuur van invloedrijke personen aanstellen, omdat het hen helpt meer subsidies binnen te halen? Vervolgens beginnen ze met de productie van edities, die ze op kunstbeurzen verkopen, et cetera. Met andere woorden, zelfs voordat ze beginnen te experimenteren met een alternatief programma, hebben ze de bestaande machtsrelaties al overgenomen.
Wij van e-flux hebben zeer veel geluk omdat zijn succes [van de mailing service voor kunstinstellingen, de kernactiviteit – red.] het ons mogelijk maakt volledig onafhankelijk van de bestaande economische en machtsstructuren te blijven. Met Time/Bank gaan we een stap verder en creëren we een economische structuur die gedeeld kan worden met anderen en tot zekere hoogte in hun behoeftes kan voorzien.’
Andere timebanks opereren op lokaal niveau, met name omdat de transacties voor een groot deel op onderling vertrouwen zijn gebaseerd. Hoe bouw je vertrouwen op bij een internationaal platform?
‘Hoe meer ik reis, hoe meer ik erachter kom dat de artistieke gemeenschap een merkwaardige eigenschap heeft dankzij het onderlinge vertrouwen tussen kunstenaars: je kunt een vreemde tegenkomen, maar toch meteen een wij-gevoel met zo iemand hebben. Dat komt doordat we in de kunst vaak iemand gemeenschappelijk kennen. Maar ook in situaties waarin ik de taal niet spreek of op plekken die zeer gesloten zijn voor buitenstaanders is er een zekere mate van begrip die het me mogelijk maakt gemakkelijk toegang te verschaffen tot lokale artistieke netwerken. Julieta en ik hebben de indruk dat we hierop voort kunnen bouwen bij de realisatie van een internationaal timebank-platform.’
Recent ontving ik een mailing van e-flux over de opening van Time/Store, de bij Time/Bank horende winkel – dit naar voorbeeld van Josiah Warrens Time Store in Cincinnati uit 1827. Ik dacht dat de nadruk van Time/Bank juist lag op de immateriële uitwisseling van diensten. Kun je ook tijd inwisselen voor goederen?
‘Ja, we willen een complexe economie mogelijk maken, die niet beperkt blijft tot “jij doet iets voor mij, dan doe ik iets voor jou”. Timebanking is niet louter een ruilhandel van vaardigheden. Het is ontwikkeld als een omvangrijk systeem dat zowel goederen als diensten uitwisselt. Om dit mogelijk te maken, was het nodig een eigen munt uit te geven. Er zijn “uurbiljetten” gedrukt, naar een ontwerp van Lawrence Weiner. De Time/Store, die is geopend in New York, visualiseert deze alternatieve economie en biedt een praktische plaats om de dingen te krijgen die je nodig hebt.
Het werkt als volgt: je kunt online een rekening openen bij Time/Bank en tijd verdienen door anderen te helpen. Vervolgens kun je online andere leden van de bank benaderen om de verdiende tijd om te zetten in diensten, of je kunt er papiergeld voor krijgen en dat inwisselen in de Time/Store en op verschillende andere plekken. Op den duur hopen we ook kunstinstituten ervan te overtuigen uurbiljetten te accepteren in ruil voor toegangsbewijzen, of boeken uit de boekwinkel of consumpties in het restaurant. We willen dit jaar ook een time/restaurant openen waar je met de uurbiljetten kunt betalen.’
Wat is dan het verschil met een reguliere munteenheid?
‘Je kunt een hoop veranderen door de geldstructuur aan te passen. Omdat ons geld gekoppeld is aan biologische tijd, valt het niet eindeloos op te sparen. Je hebt nu eenmaal een beperkt aantal uren beschikbaar op een dag. En er is geen meerwaarde mee te maken, waardoor het lastig is ermee te speculeren. Het systeem is vrij van verplichtingen: je kunt deelnemen in deze economie en de waardepapieren gebruiken wanneer je dat wilt.’
Wat hoop je uiteindelijk te bereiken met Time/Bank?
‘De meeste timebanks zijn vrij klein en lokaal georiënteerd. Ze tellen zelden meer dan een paar honderd mensen. Onze Time/Bank telt nu al meer dan een paar duizend mensen, en dat zal mogelijk steeds verder groeien. Hij zal productiever worden, naarmate de community groeit en een veelheid aan verschillende vaardigheden en plekken om ze uit te voeren bijeen vergaart. We hopen dat hij een zekere kritische massa bereikt, en volkomen onafhankelijk en zelfregulerend wordt, waarbij de toekomstige richtingen ervan bepaald worden door de leden van de bank en niet door Julieta en mij.’
Jolien Verlaek is webredacteur van METROPOLIS M
Jolien Verlaek is webredacteur van METROPOLIS M
– In Stroom Den Haag wordt vanaf medio mei een Nederlandse vestiging van Time/Store geopend in het kader van de tentoonstelling There, I Fixed It (13 maart t/m 15 mei)
– In Stroom Den Haag wordt vanaf medio mei een Nederlandse vestiging van Time/Store geopend in het kader van de tentoonstelling There, I Fixed It (13 maart t/m 15 mei)
Jolien Verlaek