metropolis m

De groepstentoonstelling When elephants come marching in: echo’s van de sixties in de kunst van nu kondigt zichzelf aan met een duidelijke agenda: het traceren van de artistieke, culturele, politieke en intellectuele erfenis van de jaren zestig in de kunst van nu. Maar curator Mark Kremer heeft nog een agenda, een revisionistische. Van de belangrijkste twee ‘kunstcomplexen’ die vandaag de dag vrijwel synoniem zijn met sixties, het conceptualisme en psychedelica, is de laatste als het gaat om de kunstcanon, het ondergeschoven kindje, aldus Kremer. Dit terwijl belangrijke artistieke, politieke en (sub)culturele ontwikkelingen stevig verankerd waren in het psychedelische.

Volgens Kremer is deze onbalans niet alleen te wijten aan de negatieve beeldvorming rondom het psychedelische – drugs, losbandigheid, hippiecultuur – maar vooral aan ‘een blinde vlek van de westerse moderniteit: dédain voor het irrationele’. Dit gegeven werkt volgens hem door in de modernistische kunstcanon waar de opvatting heerst dat kunst die de zinnen bedwelmt minder betekenisvol is dan kunst die het denken versterkt. Conceptuele kunst wint aan betekenis en positie juist doordat het is afgezet tegen haar zintuiglijke en geestverruimende tegenpool, de psychedelische kunst. Maar: ‘Psychedelia en Conceptualisme waren twee kunstcomplexen die in de sixties, anders dan de canon van vandaag ons vertelt, dichterbij elkaar stonden en soms in elkaar grepen. Deze wisselwerking […] vormde een bron waaraan belangrijke kunst ontsprong.’

Kremers intenties met When Elephants come marching in… zijn duidelijk, maar wat zegt de tentoonstelling zelf? In hoeverre getuigen de werken van veertien internationale kunstenaars van deze wisselwerking, een synergie tussen het conceptuele en het psychedelische en plaatsen ze – na meer dan veertig jaar – de erfenis van de jaren zestig in een nieuw daglicht?

Een van de meest in het oog springende werken is de muurschildering van Jan van de Pavert in de foyer. Het doek van bijna vierenhalf bij vijfenhalf meter heeft als titel Vrijheid, voorgesteld door hedendaagse jongeren en historische figuren en toont in uitgesproken sociaalrealistische beeldtaal een tableaux van personen die ieder binnen hun eigen context streven naar of streden voor ‘vrijheid’: een biker (Easy Rider), een in het wit geklede provo, en Angela Davis, feministe en Black Power activist, vergezeld door een groepje strijdbare jongeren. Verder zien we mensen, al dan niet gekleed, loom tegen elkaar hangen, de waterpijp roken, of gitaarspelen. De setting van dit atypische groepsportret waarin ook hedendaagse karakters figureren, lijkt ergens in een park in de omgeving van de Bijlmer – dat andere utopische project van die tijd. Het is een monument voor de free spirits en de jeugd. Een ode aan de revolutionaire idealen van de jaren zestig, waarin de wisselwerking tussen het conceptuele en het psychedelische, die Kremer centraal wil stellen, niet erg tot uitdrukking komt.

Een andere muurschildering in de tentoonstelling, het super efemere werk ‘Ritmische gelijktijdigheid in de punctualiteit van het actuele nu-moment’, van kunstenaar Roland Schimmel raakt vrij expliciet aan het zintuiglijk en geestverruimende karakter van de psychedelische kunst. Zijn onderzoek naar het fenomeen van nabeelden sluit aan op het gedachtegoed uit de sixties, maar ook hier blijft de link oppervlakkig, en zonder de verklaring van Kremer onopgemerkt. Dat geldt ook voor de meer conceptuele werken in de tentoonstelling, zoals Taf Hassams digitaal bewerkte zwart-witfoto van een ‘lege’ white cube waarin oorspronkelijk minimalistische werken tentoon waren gesteld, en de herneming van provo door Hugo Canoilas. Het werk mag dan wel overduidelijk staan in een conceptuele traditie, maar hierbij is de link met de psychedelica weer niet erg helder en overtuigend. Met gevolg dat Kremers’ ambitie een in zijn ogen even historische als hardnekkige onbalans te corrigeren toch een brug te ver lijkt.