Yvonne Rainer: Space, Body, Language
Yvonne Rainer: Space, Body, Language
Kunsthaus Bregenz, Oostenrijk
Er zijn momenteel veel tentoonstellingen over dans en beeldende kunst, wat een gevolg zou kunnen zijn van de grote belangstelling voor performance en re-enactments. Het door Kunsthaus Bregenz en Museum Ludwig georganiseerde retrospectief van Yvonne Rainer (1934) geeft een genuanceerd beeld van een oeuvre dat vast verankerd is in de dans, zonder zich daartoe te beperken. De curatoren Yilmaz Dziewior en Barbara Engelbach presenteren Rainers levenswerk voor het eerst in een Europese context, met oog voor de verschillende fasen en formats van het werk als ook voor de inhoudelijke continuïteit ervan.
Op billboards in Bregenz wordt met zwart-witfoto’s een vrij klassiek beeld van Rainers werk gegeven, maar dat wordt in de tentoonstelling zelf onmiddellijk weerlegd. Zowel AG Indexical with a little Help from H.M. (2006) als RoS Indexical (2007), beide gefilmd door Babette Mangolte, worden in een ruimte die in tweeën is gesplitst op schermen geprojecteerd. Chique gordijnen, geluiddempend tapijt, frontaal geplaatste banken en spots maken dat de bezoeker zich in een theater waant. De werken zijn oorspronkelijk ook voor het theater gemaakt, en twee eraan gerelateerde choreografieën werden in het kader van de tentoonstelling in de lokale schouwburg opgevoerd. Deze reeks werken, waarmee Rainer ruim tien jaar geleden begon, verbeelden haar terugblik op iconische momenten uit de dansgeschiedenis, gecombineerd met toespelingen op maatschappelijke en politieke actualiteiten en haar eigen artistieke ontwikkeling. Kunsthistoricus Douglas Crimp koppelt ze in zijn catalogustekst aan Rainers voortdurende interesse in de esthetiek van de vaudeville. Deze werken zijn bont en lawaaierig, ze weerspreken het beeld van de pionier in het door minimal art beïnvloede New York van de jaren zestig. Los van Crimps interpretatie blijft het onduidelijk of de werken beter tot hun recht zouden komen als museale video-installatie of als toneelopvoering.
Op de tweede verdieping worden aantekeningen, partituren, posters, foto’s en video’s van werken uit Rainers beginjaren in New York (de ontstaansperiode van het Judson Dance Theater en haar werk met het danscollectief Grand Union) getoond. De uit het Getty Research Institute afkomstige collectie vormt een chronologische reconstructie van werken uit de periode 1961-1972. Daaruit ontstaat een indrukwekkend beeld van Rainers professionele leven in die periode. Hoewel de wandpresentatie op het eerste gezicht erg rechtlijnig overkomt, ontstaat er een vierkante, open ruimte die een potentiële dansvloer voor de opvoering van de gepresenteerde werken vormt. Trio A (1968-1978) wordt er dan ook elke zondag opgevoerd. Hoewel het werk zich daar uitstekend voor leent – sinds jaar en dag wordt de sequentie van een code zowel aan dansers als niet-dansers doorgegeven, in 1968 voor de eerste keer door Rainer zelf – krijgt het hier, te midden van de eigen geschiedenis, een didactisch tintje. Het rebelse karakter van het werk wordt door zo’n museale presentatie naar de achtergrond gedrongen.
De in dezelfde ruimte gepresenteerde performances uit de vroege jaren zeventig en de video After Many A Summer Dies the Swan: Hybrid (2002), een voorbeeld van Rainers huidige choreografische werk, slaan inhoudelijk en structureel een brug naar de door haar gemaakte films. Al haar zeven films, ontstaan tussen 1972 en 1996, zijn op de derde en laatste verdieping op monitoren te zien. In een centraal geplaatst ruimtelijk element wordt dagelijks wisselend een van de films op groot formaat geprojecteerd – een mooi idee, waardoor de frequente bezoeker wordt beloond. De dimensie van het filmische ontstaansproces wordt echter ook bij een eenmalig bezoek duidelijk. Posters en festivalprogramma’s getuigen van Rainers rol in de onafhankelijke en gepolitiseerde filmscene. Een plek aan de andere kant van het kunstspectrum, die in het museum ruimtelijk in relatie tot Rainers werk kan worden geplaatst.
Maja Wismer, kunsthistoricus en curator, Basel
Maja Wismer