Zwetend het moeras in – Geo Wyeth en Jacob Dwyer
In recente projecten van Geo Wyeth en Jacob Dwyer speelt het moeras en het baggeren en opdiepen van allerhande geschiedenis een grote rol. Ze verbleven allebei in de Deltaworkers residentie in New Orleans. Wij vroegen ze met elkaar in gesprek te gaan.
In je video Muck Signal waad je door een gracht in Nederland met een hark om spullen van de bodem op te baggeren. Kun je wat vertellen over wat je precies naar boven haalt?
‘Ik verwijs ermee naar een ingebedde historische erfenis die op de bodem van deze waterwegen ligt. Er is een verwijzing naar de koloniale geschiedenis, de erfenis van de trans-Atlantische slavenhandel, maar ik ben ook geïnteresseerd in algemeen verval en in de Nederlandse rol in, laten we zeggen, witte suprematie. Maar ik dacht, weet je wat? Het is ook gewoon een heel vaag sentiment dat me naar het water leidt en misschien is dat genoeg. Ik weet het niet. Een algemene nieuwsgierigheid naar wat er onder de oppervlakte van de dingen ligt.’
… en wat omhoog wordt gehaald.
‘Ja, misschien hoeft niet alles naar boven gehaald te worden. Misschien gaat het om timing. Als het baggeren van dit land het in “nieuwe” landen verandert, wat is dan geschiedenis in relatie tot het land? En hoe komt het tot stand? Dingen worden altijd omgedraaid, beplakt, overgeschilderd. Alle sporen worden bedekt of weggeveegd. En dan is er ook nog de verwijzing naar het te water gaan en door het water bewegen, door water waden, als een tactiek om door dingen heen te gaan en de geur van het lichaam in het water uit te wissen om onopgemerkt te blijven enzovoorts.’
Dat doet me denken aan de moerassen van het Jean Lafitte National Historical Park and Preserve. Heb je die bezocht toen je in New Orleans was?
‘Nee, ik heb een andere bezocht, Atchafalaya.’
Nou, dit waden deed me denken aan die moerassen. Ze zijn vernoemd naar de Franse piraat Jean Lafitte, die schepen voor de Golfkust plunderde en vervolgens de goederen via de moerassen naar New Orleans bracht.
‘Ik denk dat de cipressen een goede dekking boden.’
Precies. Hoe dan ook, ik herinner me dat ik een paar jaar na orkaan Katrina in de Verenigde Staten was en een tv-programma zag. Er waren jongens in kano’s die door de moerassen peddelden met metaaldetectoren. Blijkbaar had de storm verzonken schatten uit de bodem tevoorschijn getoverd.
‘Dat is interessant. Mensen doen dat veel in de Verenigde Staten aan de kust. Metaaldetectors zijn vrij eenvoudig te verkrijgen. In de gedichten die ik heb geschreven is er een verband tussen munten en glimmende dingen, rommelige, luidruchtige dingen die zijn opgegraven of gevonden aan de oevers van de rivier. Er is een verbinding met de oever van de rivier, river bank in het Engels, en de bank met geld, valuta, kapitaal, lichamen.’
Hoe was het voor jou in New Orleans met dat baggeren?
‘In Nederland had ik de wens om als het ware een korstje open te krabben. In New Orleans had ik dat niet, misschien omdat het meer over mijn eigen korstje gaat of zoiets. Het is te dichtbij. Alles vliegt al door de lucht daar, we hoeven niets weg te trekken.’
Dat is een angstaanjagend beeld.
‘Ja, de “moerasruimte” is letterlijk de lucht, de zwaarte. Mijn project verbindt deze oude shit in de grond eigenlijk met sterren. Ik denk aan navigatie, door het water navigeren, de sterren gebruiken als een kaart om te komen waar je heen moet. Wat dat ook moge betekenen. “Vrijheid”, wat dat ook moge zijn. Weet je, als je ’s nachts naar het water kijkt, zie je soms de sterren erin schijnen, als je op de juiste plek bent.’
Dat doet me denken aan Deptford Creek.
‘Wat is dat?’
Dat is een kreek of kanaal achter het Deptford Shopping Centre in Londen. Toen het winkelcentrum voor het eerst openging, baggerden ze al het afval en vuil uit de kreek om het er mooi uit te laten zien. Hierdoor daalde het aantal vissen in de omgeving met tachtig procent. Ze gebruikten alle winkelwagentjes en andere rommel als leefgebied. Het afval had het ecosysteem juist in stand gehouden.
‘Dat is super interessant.’
Vooral met betrekking tot het idee van zuiverheid. En het idee om iets terug te brengen naar zijn pure vorm.
‘Juist, wat natuurlijk niet echt is.’
Precies.
‘Ja, het hangt ervan af. Wil je dat echt opbaggeren? Ik weet het niet. Misschien woont daar wel iemand, zoals een vis die in een winkelwagentje leeft. Wat voor soort vis zal er naar boven komen, een frisse, jonge vis of een oude, stinkende, rare vis met drie ogen?’
Die kan wel beter zien.
‘Haha, oké. Wat trok je eigenlijk naar New Orleans? Waren het de moerassen?’
Nee, ik wilde een film maken over de roman A Confederacy of Dunces (1987). Ik was gefascineerd door de hoofdpersoon, Ignatius. Deze enorme antiheld. Een zelfbenoemde buitenstaander. Ik was geïnteresseerd in de relatie tussen hem en de auteur, John Kennedy Toole, die zelfmoord pleegde voordat het boek werd uitgegeven. Hoe dan ook, ik had allerlei grootse bedoelingen en ik herinner me dat ik de eerste nacht compleet overweldigd was door de hitte.
‘Als een natte luchtoven.’
Zoiets, ja. Het huis waar ik verbleef stond op palen en ik kon door de kleine gaatjes in de houten vloer van mijn kamer naar beneden kijken en dieren zien in het moeras daaronder. Er was een beest dat mensen ‘rathond’ noemden. De meesten dachten dat het een hond was die op een rat leek. Maar de klusjesman Gary zei dat het andersom was. Ik weet niet wat ik had verwacht, maar de plek had een vreemde, moerassige sfeer en ik voelde me er niet thuis, ik was er niet op mijn plek.
‘Moerassen zijn geweldig.’
Ja, en om de stad zo te zien, als een bezet moeras, was echt logisch met betrekking tot Ignatius. Niemand leek in zijn ogen daar op zijn plaats te zijn. De absurditeit van het moderne stadsleven. Alsof we allemaal een huiselijke vertoning spelen. Plots werd het moeras heel belangrijk voor mij en ik begon er vaker heen te gaan en het te filmen. En toen werden die mini Segways op een gegeven moment een trend.
‘Bedoel je die hoverboardachtige dingen?’
Ja, ik denk dat de technische term ‘zelfbalancerende scooters’ is. Ik kocht er een en vond het leuk om door de stad te glijden. Een beetje alsof je met een boot door de moerassen beweegt. Lantaarnpalen werden cipressen. Honden werden alligators. Ik denk dat ik deze formele connectie leuk vond, dus besloot ik te filmen vanuit het gezichtspunt van iemand op een Segway. Door de vloeiende opnames kunnen onderwerpen in elkaar overvloeien. Dit heb ik samen met Augustine Huijsser doorgevoerd toen we de beelden uiteindelijk gingen monteren tot een film genaamd DAT LIKWID LAND. ‘Swampy’ was een woord dat we veel gebruikten. Het is waar we naar streefden. Op een gegeven moment werd het ‘stroperig’, als een stroopwafel.
‘Hoe verhoudt de film zich tot je nieuwe boek O Fortuna?’
O Fortuna is gemaakt met Flat i, de uitgeverij van Michiel Huijben. Elk boek dat ze maken focust op één kunstwerk en presenteert het onderzoek en het proces daarachter. O Fortuna gaat over DAT LIKWID LAND. In zekere zin baggert het boek alle darlings op die we in de montage eruit hebben gehaald. Maar het bevat ook veel meer details en gedachten die helemaal nooit zijn gefilmd.
dat het boek als een microscoop is waarmee je naar het moeraswater kijkt?’
Nou, dat was het plan. Het boek zou een vochtige index worden van alles wat achter de schermen is gebeurd. Ik gebruikte het script als leidraad en begon het uit te werken met ongebruikte materialen, of het nou onderzoek, anekdotes of foto’s van rathonden waren. Uiteindelijk wordt het boek een geïllustreerde novelle die de film en het proces bij elkaar brengt. Het is een totaal nieuw semi-fictief werk geworden dat terugkijkt naar mijn verblijfsperiode bij Deltaworkers en het verhaal opnieuw vertelt door de ogen van een personage. Een gefictionaliseerde versie van mezelf. Ik praat veel over de residentie. Op een rare manier is de cirkel nu rond en verandert het weer in een moerassige vorm waarvan ik dacht dat ik eraan was ontsnapt.
‘DAT LIKWID LAND wordt in het dialect geschreven. Ik zal eerlijk zijn, toen ik het voor het eerst las, schrok ik ervan. Hoe maak je verbinding met het dialect dat je gebruikt?’
In de film probeer ik op één lijn te komen met Ignatius, om met hem mee te gaan, met deze zelfuitgeroepen ‘buitenstaander’, aan de buitenkant. Dus als ik het dialect naboots, dan doe ik dat vanuit deze positie. In O Fortuna heeft iedereen een dialect, maar de gesprekken zijn duidelijk door mij geschreven. Ik dacht, als ik het verkeerd heb (en ik heb het duidelijk verkeerd), dan is dat oké. Dan wordt het meer dan enkel het weergeven van een personage. Het gaat dan ook over die weergave.
‘En je eigen beperkingen?’
Ja, zeker. Ik werd me daar heel bewust van. Hoe vond jij het om in New Orleans te werken?
‘In mijn kamer kon ik wat doen. Er is een tweedehandswinkel om de hoek van het huis genaamd St. Claude’s Thrift. Een enorm warenhuis gevuld met voornamelijk stapels matrassen en stereosystemen. En dan overal kabels. Emmers en emmers met kabels. En ik ben dol op kabels. Ik heb ook veel kabels. Dus ik ging daarheen voor wat apparatuur want ik had eigenlijk niets meegenomen. En ik dacht, ik wil echt wat muziek maken. Ik heb het gevoel dat ik hier gewoon geluid wil maken. Ik had ook een hydrofoon meegenomen om de geluiden van moerassen en andere dingen op te nemen.’
Tof.
‘Op de een of andere manier dacht ik dat er geluiden zouden zijn in het water, terwijl dat natuurlijk niet echt zo is. Het is maar water, begrijp je? Er was een heel grappig moment waarop ik niet kon wachten om de microfoon in het water te steken. Ik hoorde alleen “hissss”, en ik dacht: oh ja, er is niks.’
Haha, shit.
‘Vrienden vroegen me: waarom moet je helemaal naar New Orleans om water op te nemen? Je kunt ook water in je badkuip opnemen. Ik had zoiets van: ja, inderdaad, dat is waar. Ik had deze hele mythe bedacht, maar het was complete onzin. Ik heb een platenspeler uit de tweedehandswinkel opgezet en beschimmelde 45toerenplaten gekocht, vooral van Aretha Franklin. Ik heb een soort dj-set gemaakt, op basis van ruis. Tachtig uur lang. Dat is wat ik deed toen ik daar was. Het is zeer agressief, zeer intense muziek, er zitten veel feedbackloops in, met een sterke bas. Ik voelde me een oven, een samengedrukte warmtebol.’
Geen ‘Big Easy’?
‘Nee, ik had het gevoel dat mijn hoofd op het punt stond om eraf te knallen. Ik sneed gaten in mijn hoed, voor de warmte die uit mijn hoofd kwam.’
Jacob Dwyer
is kunstenaar en schrijver
Geo Wyeth
is kunstenaar en muzikant
Uit het Engels vertaald door Loes van Beuningen
Jacob Dwyer, O Fortuna, Flat i, 2020, ISBN 9789082685411
Muck Studies Department Performance in de Oude Kerk is voorlopig uitgesteld
Jacob Dwyer
is kunstenaar
