Nederlandse inzending Venetië 2019
Persbericht Mondriaan Fonds
Werk van beeldend kunstenaars Stanley Brouwn (1935-2017), Remy Jungerman (1959) en Iris Kensmil (1970), door curator Benno Tempel samengebracht in een gezamenlijke presentatie, is geselecteerd als de Nederlandse inzending voor de 58e editie van de Biënnale van Venetië, die in 2019 zal plaatsvinden. De selectie van deze tentoonstelling met als titel The Measurement of Presence: Body, Spirit, History is bekendgemaakt door het Mondriaan Fonds dat daarbij werd geadviseerd door een internationale jury.
De jury heeft gekozen voor een helder en consciëntieus plan waarin de kunst centraal staat in een presentatie die nieuwe perspectieven biedt op het begrip nationale identiteit. Curator Benno Tempel (directeur Gemeentemuseum Den Haag) brengt het werk van de drie kunstenaars samen omdat zij ons ieder vanuit hun artistieke praktijk op een andere manier naar de wereld laten kijken. Stanley Brouwn deed dit met een maatsysteem op basis van het lichaam (Body), Remy Jungerman laat zich onder andere voeden door wat de geesten hem vertellen (Spirit) en Iris Kensmil geeft betekenis aan een miskende geschiedenis (History). Wat deze kunstenaars gemeen hebben gaat niet zozeer over hun Surinaamse afkomst maar vooral over de inspiratie die zij vinden in het modernisme en de avant-garde van de vorige eeuw en die zij in hun werk combineren met elementen uit andere tradities en posities. Samen met Jungerman en Kensmil heeft Tempel een plan ontwikkeld waarin drie generaties kunstenaars ons andere visies op het begrip identiteit bieden in een presentatie waar ruimte is om na te denken over onze relatie tot de ander. De jury heeft waardering voor de wijze waarop de drie kunstenaars zich verhouden tot deze waardevolle thema’s en ziet de tentoonstelling in het Nederlands paviljoen als een terechte erkenning van hun werk.
Centraal in de tentoonstelling staat een aantal conceptuele werken van de onlangs overleden kunstenaar Stanley Brouwn. Er is onder andere een sculptuur te zien dat is gebaseerd op de Venetiaanse lengtemaat Cavezzo. Brouwn’s oeuvre is gebaseerd op maten en afstanden, bijvoorbeeld door in onbruik geraakte maten te archiveren, door een nieuw maatsysteem op basis van zijn eigen lichaam te introduceren of door in verschillende landen een vierkante meter grond op te kopen. Zijn werk is een inspiratie voor nieuwe generaties kunstenaars, onder wie Kensmil en Jungerman. De context van de presentatie in Venetië is niet alleen een eerbetoon aan Brouwn, maar geeft vooral betekenis aan zijn ideeën over verplaatsing, eigendom en onderzoek.
Remy Jungerman verenigt in zijn werk verwijzingen naar het modernisme van De Stijl met dessins van de Marron uit Suriname en rituelen van de Winti-religie. Voor het paviljoen in Venetië zal hij een nieuwe installatie maken waarin hij de kracht van de voorouders van Nederland in de breedste zin – van Nederland tot Suriname, Indonesië en elders – wil samenbrengen met als doel de verschillende culturen te verbinden en een toekomstgericht open gesprek aan te gaan. Zijn installatie zal bestaan uit tafel ‘kabra tafra’, een tafel die kan dienen als altaar om met voorouders in gesprek te gaan. Een tweede ruimtelijk werk refereert tegelijkertijd aan De Stijl en aan de geschiedenis van de plantages in Suriname.
Jungerman over de presentatie: “Ik kijk ernaar uit om de heilige grond van het Nederlandse paviljoen in Venetië te betreden en een spoor achter te laten dat de Nederlandse cultuur en geschiedenis zal herschrijven en verrijken.”
Iris Kensmil zal voor de presentatie in Venetië een installatie creëren van portretten op een muurschildering die is geïnspireerd op het werk van modernistische kunstenaars als Mondriaan en Malevich. Door de portretten van zwarte utopisten vormt de installatie ook een tegenhanger van de, in haar ogen, eenzijdige modernistische utopieën. In samenwerking met The Black Archives, een archief waar de geschiedenis van zwarte Nederlanders wordt vastgelegd, zal zij onderzoek doen naar zwarte vrouwen die zich als schrijver, activist of kunstenaar inzetten voor hun idealen voor een betere wereld. Door op deze manier aandacht te vragen voor het gedachtegoed van deze vrouwen wil Kensmil een miskend onderdeel van de geschiedenis ontsluiten. Over haar bijdrage aan deze presentatie zegt zij: “…de manier waarop Stanley Brouwns werk het vertrouwen uitdraagt dat iedereen zijn eigen positie in de wereld kan bepalen, is op zichzelf sterk, maar vraagt om een voortzetting. Deze tentoonstelling biedt daarvoor verschillende mogelijkheden.”
De architectuur van het door Rietveld gebouwde paviljoen, zal een belangrijke rol spelen bij de inrichting van deze tentoonstelling waarbij geen architectonische ingrepen worden gedaan. Curator Benno Tempel wil dat het paviljoen fungeert als een ontmoetingsplek waar wordt nagedacht over heden en verleden. Tempel: “De drie kunstenaars die gepresenteerd zullen worden, hebben een alternatieve benadering ontwikkeld ten opzichte van identiteit en hetgeen ons verbindt (…). Zij omarmen het in beweging zijn. Dit lijkt niet alleen een vruchtbare houding voor kunstenaars maar ook een voorbeeld voor een nieuwe benadering voor discussies die tegenwoordig onze samenleving domineren.”
De jury selecteerde het voorstel van Benno Tempel uit zeventig voorstellen die begin dit jaar werden ingediend na een open oproep van het Mondriaan Fonds. Na een eerste selectieronde op basis van criteria als kwaliteit van het werk, gelaagdheid van het plan, het tonen van een relevante ontwikkeling in de hedendaagse beeldende kunst in Nederland en aansluiting bij de status van een statelijke manifestatie, bleef een shortlist over van plannen die op uitnodiging van het Mondriaan Fonds verder werden uitgewerkt. De jury was onder de indruk van de goed uitgewerkte plannen, het niveau van de presentaties en de artistieke rijkdom. Alle plannen op de shortlist verbonden zich op eigen wijze aan relevante thema’s en boden alternatieven voor de status-quo. Op verzoek van sommige deelnemers wordt de shortlist niet openbaar gemaakt.
De juryleden voor de Nederlandse inzending in 2019 zijn: Carlos Amorales (beeldend kunstenaar, onder meer deelnemer tentoonstelling in het Nederlands paviljoen in 2003 en vorig jaar solo-expositie in Mexicaans paviljoen), Zippora Elders (freelance curator en artistiek directeur Kunstfort bij Vijfhuizen), Xander Karskens (artistiek directeur Cobra Museum voor Moderne Kunst in Amstelveen en curator Fins paviljoen in Venetië 2017), Mirjam Westen (conservator hedendaagse kunst Museum Arnhem en jurylid Nederlandse inzending 2017) en voorzitter Birgit Donker (directeur Mondriaan Fonds).
Het Mondriaan Fonds, het publieke stimuleringsfonds voor beeldende kunst en cultureel erfgoed, is verantwoordelijk voor de Nederlandse inzending naar de Biënnale van Venetië. Het Nederlands paviljoen fungeert als een belangrijk podium dat bijdraagt aan de internationale uitstraling van Nederland. De presentatie in het Rietveldpaviljoen wordt gefinancierd uit het internationale budget dat het fonds ontvangt van het ministerie van OCW.