metropolis m

Het is een opmerkelijke wending: tijdens de komende, 60e Biënnale van Venetië zal het Russische paviljoen bezet worden door de Plurinationale Staat Bolivia. Bolivia belandt zo, na haltes in onder andere de Scuola dei Laneri (2017) en Artspace4rent (2022), in het hart van de Biënnale: de Giardini.  Het door Aleksej Viktorovič Ščusev (1873-1949) ontworpen Russische Paviljoen staat sinds 2022 leeg. De curatoren en kunstenaars die Rusland dat jaar zouden vertegenwoordigen, trokken zich destijds terug, uit protest tegen de inval van Rusland in Oekraïne. Ook komende zomer zal Rusland de Biënnale moeten uitzitten. Maar dit betekent dus niet dat zijn paviljoen leeg zal blijven: van 20 april tot 24 november zal het statige, groene paleis de Boliviaanse groepstentoonstelling Qhip Nayr Uñtasis Sarnaqapxañani (‘Kijkend naar de toekomst/ het verleden, bewegen we voorwaarts’) huisvesten.

Qhip Nayr Uñtasis Sarnaqapxañani zal gecureerd worden door Boliviaanse minister van Cultuur, Dekolonisatie en Depatriarchalisering Esperanza Guevara. Zij nodigt meer dan 25 kunstenaars uit niet alleen Bolivia, maar het hele Zuid-Amerikaanse continent uit om intrek te nemen in het paviljoen. In gesprek met Italiaanse krant Il Sole 24 Ore noemt Guevara de tentoonstelling ‘een kans om de broederschap en vreugde die ons met deze [Zuid-Amerikaanse] landen verenigt, te delen en te demonstreren’. Deelnemende kunstenaars zijn, onder andere Oswaldo ‘Achu’ De León Kantule, Yanaki Herrera, Duhigó, Zahy Tentehar en Lorgio Vaca.

Deze tentoonstelling sluit aan bij de overkoepelende tentoonstelling van de 60e Biennale van Venetië het geval Foreigners Everywhere. Onder begeleiding van Braziliaanse curator Adriano Pedrosa, plaatst Foreigners Everywhere kunst door inheemse kunstenaars, queer makers en zogenaamde ‘outsider artists’ centraal. Ook de Boliviaanse inzending legt de nadruk op kunst van inheemse makers. In 2009 bestempelde Bolivia zichzelf als ‘Plurinationale Staat’ om zo de veelheid aan inheemse gemeenschappen die in het land leven te erkennen, iets dat ook in Qhip Nayr Uñtasis Sarnaqapxañani doorgetrokken wordt.

Onzelfzuchtig is de geste van Rusland waarschijnlijk niet. Verschillende media melden dat het gebaar moet worden gelezen binnen de geopolitieke context waarin beide landen zich bevinden. Bolivia bezit met 23 miljoen ton een van de grootste lithiumreserves ter wereld. Deze ‘nieuwe olie’, zoals Tesla Magnaat Elon Musk het metaal noemt, wordt ontgonnen voor verschillende technologische toepassingen als batterijen en elektriche auto’s. Wie 23 miljoen ton lithium bezit, belooft rijk te worden: een vooruitzicht dat ertoe heeft geleid dat Russische bedrijven aanzienlijke investeringen maken in de Boliviaanse lithiumindustrie.

In het licht hiervan is de tentoonstelling van Congo voor de komende biënnale opvallend. Congo zal met zijn inzending de onrechtvaardige ontginning van het metaal in eigen land centraal stellen. In LITHIUM zullen de deelnemende kunstenaars — Aimé Mpane, Eddy Kamuanga Ilunga, Eddy Ekete, Jean Katambayi Mukendi, Cédric Sungo, Steve Bandoma, Eléonore Hellio en Michel Ekeba van het Kongo Astronauts-collectief — de desastreuse gevolgen van de massale extractie van grondstoffen in Congo belichten.

De onverwachte alliantie tussen Rusland en Bolivia toont de Biënnale van Venetië als plek waar naast kunst ook geopolitieke belangen een grote rol spelen. Het lijkt sowieso een politiek zwaar beladen editie te worden. Eind februari 19.000 kunstenaars, curatoren en andere mensen uit de kunstwereld een open brief waarin ze de Biënnale opriepen om Israël uit te sluiten van deelname vanwege zijn militaire acties in de Gazastrook. De Biënnale weigerde echter om Israëlische deelname te verbieden.