Generation Dread

Domeniek Ruyters

18.11.2013

opinie

Issue nr 6 dec/jan 2024

Maak kennis met de Generation Dread. Een generatie van tobbers en uitvinders, van digitale klokkenluiders en piraten, van terroristen meer dan van soldaten, en van oneindig veel braverikken die zich het leven door ‘liken’.

Je moet lef hebben om je tentoonstelling Dread te noemen. Dread rijmt op dead. Dan weet je het wel zo ongeveer.

Curator Juha van ’t Zelfde van de tentoonstelling in De Hallen spreekt over dread als de dizzyness of freedom, naar een omschrijving van Sören Kierkegaard, slaand op de angst die de mens overvalt in het besef wat hem in de toekomst mogelijk kan overkomen. Ik zie in Haarlem vooral veel drones, NSA, 9/11, mensen die de vrijheid niet aankunnen en elkaar de hersens in gaan rammen. Niks duizeling, gewoon paniek.

Generation Dread. Haar stem wordt luider. Ik hoor hem overal, in Haarlem, Maastricht, recentelijk ook bij de Prix de Rome in Amsterdam

Voor Van ’t Zelfde heeft het begrip een belangrijke technologische component. De technologische samenleving gaat gebukt onder een flinke dosis dread die als een soort collateral damage de sombere evenknie is van innovatie en vooruitgang. De meeste mensen zullen zich er wel iets bij kunnen voorstellen.

De deskundigen die Van ’t Zelfde bij elkaar heeft gehaald in het kader van zijn tentoonstelling, en wier teksten hij publiceert in het bij de tentoonstelling uitgekomen boek, zijn er vrij somber over. Dread is voor hen niet zomaar keuzestress, maar iets dat zich nog het best laat omschrijven als een diep doorvoelde angst die het moderne leven met zich brengt. Het is een vorm van angst waarvan je zou denken dat iedereen er al wat aan gewend begint te raken, kundige facebookers die we zijn, ware het niet dat het moderne leven in acceleratiestand staat, en er dus maar bar weinig te wennen valt.

Er moet namelijk gekozen worden, elk moment weer, steeds vaker zelfs, van minuut tot minuut, van seconde tot seconde, dag in dag uit.

Dat wordt vrijheid genoemd.

Dread. Ik las dat iemand zegt dat het een omgekeerde vorm van melancholie is, een die niet op het verleden maar op de toekomst is gericht. Daar kan ik wel iets mee.

Zeker in de beeldende kunst zagen we afgelopen jaren hoe het verleden de plaats van de komende tijd is gaan innemen. Noem het een zelfverkozen gevangenschap, aan zichzelf opgelegd door een generatie kunstenaars die volkomen keuze-moe is. Het is een generatie die een diep en grondig verlangen naar houvast koestert, houvast dat niet gevonden wordt.

Ik voorspel: er komt een tijd dat iedereen zich vrijwillig laat opsluiten, als dat moment niet al lang gekomen is. In een andere tentoonstelling in Maastricht, spelend tegelijk met Dread, noemde Metahaven ons allemaal ‘captives of the cloud’. Hoe tragisch het leven bezig is zich te ontwikkelen. Zet een stap buiten de cirkel en de schrik slaat je om het hart. Vooral omdat er geen enkele reden is om je lang buiten die cirkel op te houden, de woestenij is daar nog erger.

Als ik aan dread denk zie ik vooral het internet. De mens heeft een monster gebaard, waar we met zijn allen hevig aan verslaafd zijn geraakt. We kunnen ons een leven zonder niet meer voorstellen, zijn dag in dag uit bezig ons bestaan er steeds verder mee te verknopen. Zoals dat gaat met verslaafden.

Je zou dread in dit licht ook digischmerz kunnen noemen, niet heel anders dan het negentiende-eeuwse Weltschmerz, maar nu veroorzaakt door een fabuleuze hyperklootzak, een verschrikkelijk stuk digitaal vreten. Alles gaat eraan kapot. Tot op de dag dat de stroom voorgoed uitvalt.

Generation Dread. Haar stem wordt luider. Ik hoor hem overal, in Haarlem, Maastricht, recentelijk ook bij de Prix de Rome in Amsterdam. Het is de generatie 40min, een generatie van tobbers en uitvinders, van digitale klokkenluiders en piraten, van terroristen meer dan van soldaten, en van oneindig veel braverikken die zich het leven door ‘liken’.

Er zijn mensen die wel eens een maandje zonder doen, zonder computer en internet, en direct weer normaal beginnen te denken, te drinken en te slapen

De Generation Dread is begonnen de andere generaties steeds krachtiger te waarschuwen voor het fantastische wangedrocht dat ons elke dag weer toeschijnt vanuit binnenzak en desktop. Er zijn jonge mensen die, zo heb ik me laten vertellen, wel eens een maandje zonder doen, zonder computer en internet, en direct weer normaal beginnen te denken, te drinken en te slapen. De lucky bastards.

Niet wij. Want wij zijn dread. Wij drinken de beker elke dag tot op de laatste druppel leeg, om hem nog voordat hij goed en wel weer op tafel staat volledig gevuld te zien. O zo dread.

Ik vind dat Juha van ’t Zelfde een schitterend begrip heeft geïntroduceerd. Alleen zijn tentoonstelling is wat minder. De Hallen zijn mij lang niet dread genoeg. Te geserreerd. Te geordend. Te netjes. Te braaf. Te voorspelbaar. Er was goede kunst, maar ik kwam voor dread, die ik niet heb gevonden, alleen zag geïllustreerd. Wat iets anders is.

Dan Metahaven, een paar honderd kilometer zuidwaarts, in Maastricht, in Bureau Europa. Daar was dread in overvloed, al heette het daar anders: black transparancy. Een tentoonstelling die de hedendaagse digitale overdaad alom aanwezig stelde. Een labyrint van oneliners, een kampement van digihoeders en –strijders, van weetals en nitwits. Ik heb me er in ondergedompeld, de stripverhalen en video-preken, om na een uur gillend weg te lopen, overvoerd, gek gemaakt, dread van top tot teen.

In de trein op weg naar huis heb ik mijn mobieltje niet meer aangeraakt.