metropolis m

Waarom met twee kapotte vazen ook de reputatie van twee beroemde kunstenaars aan diggelen ligt.

Kunst wordt in de nieuwsrubrieken volkomen genegeerd behalve als er een extreem duur kunstwerk is aangeschaft, of als er iets kapot is gemaakt.

Nieuwsmedia zijn dol op scherven.

Zo bleek onlangs weer toen in krap drie weken tijd liefst twee vazen sneuvelden in musea. Alle media deden er verslag van.

Eerst was er Groningen, waar eind januari een bezoeker een vaas van Jaime Hayon per ongeluk van de sokkel stootte, in een door de ontwerper ontworpen ruimte in het Groninger Museum.

Het was dubbele pech voor Hayon: zijn vaas is kapot, maar ook het door hem verzorgde nieuwe ontwerp van de informatieruimte, dat kennelijk niet goed functioneerde en het monumentale pièce de resistance onopgemerkt liet (pièce de resistance van niks).

Met de scherven van de vaas, kan ook het ontwerp van de ruimte de prullenbak in.

Enkele weken later viel er een vaas kapot in Miami, in het Pérez Art Museum, in een tentoonstelling van Ai Weiwei. Niet per ongeluk dit keer, maar expres. Een bezoeker gooide een vaas uit een meerdelig werk van de beroemde Chinese kunstenaar opzettelijk stuk. Zijn daad houdt de gemoederen tot op heden bezig.

De dader in Miami is Maximo Caminero, een Amerikaans kunstenaar van Dominicaanse afkomst, die aanvankelijk beweerde dat het een protestactie was tegen het feit dat het museum zo weinig lokale kunstenaars exposeerde.

Die verklaring heeft hij later herroepen.

Van de actie is een knullige video gemaakt, vermoedelijk van de hand van iemand die het toevallig zag gebeuren en niet wist hoe snel hij zijn mobieltje aan kon zetten. De kunstenaar staat schots en scheef in beeld. Niet echt de goed voorbereide videoregistratie van een protestactie, bedoeld om viral te gaan op internet.

Dankzij de video is nu wel te zien hoe Caminero bij zijn actie steeds naar het beroemde fotodrieluik van Ai Weiwei kijkt, dat achter de vazen was opgehangen en dat laat zien hoe de Chinese kunstenaar zelf ook exact zo’n vaas kapot gooit.

Je zou denken dat Caminero het drieluik als handleiding heeft gezien, voor een DIY-Ai Weiwei. Dat strookt ook met zijn latere verklaring dat het ‘een spontane actie’ was. Zonder voorbedachte rade.

In de reacties op internet blijkt men liever te blijven hangen in het idee dat het toch een protestactie was, tegen het beleid van het museum en zijn sterkunstenaars. Het levert Caminero de nodige sympathie op. Een stel kunstenaars is een inzamelingsactie begonnen om zijn advocaatkosten te betalen, nu hij zich voor zijn daad moet verantwoorden voor de rechter.

Bij mijn naspeuringen van dit voorval op internet stuit ik op een wonderlijk feit. Caminero is niet de eerste die naar voorbeeld van Ai een vaas van hem kapot gooit. Het fototriptiek is al eerder nageaapt, door de beroemde Zwitserse verzamelaar Uli Sigg, die een door Ai bewerkte Han vaas op z’n Ai’s heeft kapot gegooid, op aandrang van een Zwitsers kunstenaar en na toestemming te hebben gevraagd aan Ai. Het wordt door Sigg als een eerbetoon aan Ai beschouwd.

Op Ai maakte het eerbetoon weinig indruk. Hem deert niet wat mensen met hun spullen doen. Er is toch al te veel geschiedenis, verklaarde hij.

Het maakt de zaak Caminero alleen maar intrigerender. Wat heeft de kunstenaar bezield? Niet de wil een kunstwerk te maken, zoals in de toe-eigening van de daad door Sigg, met camera en al; geen protestactie, gezien de spontaniteit ervan, en geen dom vandalisme, zoals veel museummedewerkers in Amerika de actie omschrijven, kennelijk uit angst dat iedereen dit straks gaat nadoen.

Maar wat is het dan wel? Begrijpt Caminero de Ai Weiwei beter dan Ai Weiwei zelf?

Protest, persiflage of plagiaat, de actie lijkt mij vooral fascinerend onberedeneerd en onbepaald. Het is iets volkomen ongrijpbaars: kritisch, poëtisch en prikkelend, en niets van dat al, want onzinnig, nihilistisch en destructief. Een criticus sprak deze week van een neo-dadaïstisch protest, maar zelfs dat verraadt te veel voorbedachte rade en historisch besef, dat er volgens mij niet is, althans niet in deze actie.

Ik denk dat we het nooit zeker zullen weten.

De gevolgen zijn intussen enorm. In ieder geval voor Ai Weiwei. Dat beroemde drieluik van hem kun je nu wel afserveren. Het is volkomen onschadelijk gemaakt. decadente spielerei geworden. Voltooid verleden tijd.

En geschiedenis is er al meer dan genoeg, zegt Ai Weiwei.