metropolis m

Richard Prince, Untitled (cowboy), 1989, Ektacolor photograph, 50 x 70 inches (127 x 177.8 cm), Edition of 2 + 1 AP, coiurtesy Barbara Gladstone Gallewry, New York

Nog altijd staan ze in sommige tentoonstellingen centraal als de helden van de vrije geest, de macho-rebellen die lak hebben aan regels en, zo het hen uitkomt, in een roes hun geliefde met daarbij de hele hotelkamer slopen. Maar de cultuur waar ze voor staan is een gepasseerd station, valse romantiek.  

Onze ouders deden het al: via voorbeelden de mogelijkheden van de toekomst aanreiken. Ze spiegelden hun kinderen aan sporters, zangers, een presentator of het karakter uit een populaire film, serie of boek met dezelfde naam. Anderen waren op dezelfde dag geboren, soms in dezelfde stad, als de link maar werd gelegd. De suggestie alleen was genoeg om een kinderhoofd mee te vullen.

Het gaat natuurlijk niet voor iedereen op. De filmsterren die op sommigen van ons leken gingen altijd als eerste dood, hadden nooit de hoofdrol of waren toch altijd net iets minder cool, slim of knap. Maar daar gaat het hier niet over. Het gaat over het door de cultuur voortgestuwd heldendom. Matthijs van Nieuwkerk heeft het over Charles Aznavour, André Hazes krijgt een standbeeld. Nummer 1 in de Top 2000 is Danny Vera, eens een keer geen Queen, maar wel een man doordrenkt van nostalgie voor de witte man. Vlakbij staan David Bowie en Iggy Pop, en een hele lijst andere mannen die alles zijn wat veel mannen zouden willen worden. Ze weten alles over elke stap die werd gezet, bezoeken hun geboortehuis, woonplaats en concerten. Ze blozen als ze over hen spreken, huilen als ze overlijden en worden wild enthousiast als hun nummer op de radio voorbij komt. 

Veelal zijn het mannen die in de jaren tachtig studeerden en idolen koesteren uit een tijdperk waarin de basis werd gelegd voor privatisering. Het was de tijd dat de commerciële media opkwamen, samen met de mythes van hun idolen. Individualisme en autonomie werden afgezet tegen het failliet van het communisme en de sociaal-democratische staat. Ze gingen links het decennium in en kwamen er rechts weer uit. Nog steeds worden er veel tentoonstellingen gemaakt met werk van fameuze regisseurs uit die tijd – of hun dochters, en worden de Verenigde Staten continu getoond als het land van onbegrensde mogelijkheden. Alsof de cowboy van Marlboro zojuist nog een nieuwe sigaret opstak en de prairie doorkruist op zoek naar een volgende grens die hij kan verleggen of overschrijden. Voetnoot: de man is al jaren geleden aan longkanker overleden. Het is de wraak van de Native American. Jullie brachten pokken, zij gaven je er tabak voor terug.

Wat we nu pas zeggen, maar toen al wisten. Drank- of drugsmisbruik is niet cool, hetzelfde geldt voor elke andere vorm van misbruik. Barfly en Bukowski zijn meer pathetisch dan een ideaalbeeld voor een schrijver. Verslavingen worden alleen chronische aandoeningen als je het je kan veroorloven. Het is niet stoer om minderheden, mensen met een fysieke beperking, andere seksuele interesse of gemarginaliseerden uit te schelden en belachelijk te maken. Toen niet, nu niet, nooit niet.

[blockquote]De sterren van toen zijn ver over the hill en verblijven in een diep dal, totaal out of touch met de realiteit van vandaag. Ze klagen over de jeugd en hun nieuwe idealen, de overgevoeligheid en politiek correcte omgangsvormen

De sterren van toen zijn ver over the hill en verblijven in een diep dal, totaal out of touch met de realiteit van vandaag. Ze klagen over de jeugd en hun nieuwe idealen, de overgevoeligheid en politiek correcte omgangsvormen. Zelf laven ze zich nog steeds aan de heroïsche protesten van ’68 waar ze slechts over hoorden, nooit zelf aan meededen. Een revolutie in pyjamabroek en op sokken. 

Maar de gemythologiseerde heroïek van zelfdestructie is hardnekkig. Naar onder trappen is onderdeel van een cultureel construct. Aan de top verblijven betekent dat er een hele piramide aan onzichtbare mensen is van voornamelijk vrouwen en mensen van kleur die de troep structureel geruisloos moeten laten verdwijnen. Zij zijn het die de gesloopte hotelkamer van The Stones opruimen en weer opbouwen, maar halen nooit het nieuws. Wie draaide op voor de echte kosten?

Het is als met de autonomie en de geniale schilders met hun grootse gestes: zoveel mogelijk ruimte innemen, eventueel een fabriek gevuld met kunst van de volgende gast – in de meest letterlijke zin. Brallende badboys onder het genot van een drankje te veel uitweidend over hun meest recente verovering. Met snerpende snaren op de achtergrond, op weg naar de oneindige ongerepte natuur die ontdekt kan worden via Route 66. Nostalgie naar een groots Amerika, zonder de overeenkomsten met de Capitoolbestormers in te zien. De Pall Mall-jeans en leren jacks werden jasjes en overhemden; motoren en tatoeages maakten plaats voor een twee-onder-een kap. De Mustangs en Cadillacs werden Tesla’s. We gingen al naar de maan, nu gaan we nog verder – op neokoloniaal avontuur naar Mars, onder leiding van een kind het apartheidsregime. De situatie op aarde wordt er niet beter op. Het gedachtegoed is hardnekkig. De wereld in gedachte nog steeds oneindig, de zelfreflectie nihil.

Directeur worden omdat iedereen die je voorging op je lijkt, niet omdat je de capaciteiten hebt. Kijk eens naar alle mensen om je heen die je fouten oplossen en wegpoetsen. Goed voorbeeld doet volgen – slecht voorbeeld evenzeer. Ze houden zo van zichzelf dat ze hun jonge versies opleiden en de beste kansen geven. Maar wie doet het echte werk? Wie wordt ernaar betaald? Dat sommige mannen doen wat de meeste andere mannen eigenlijk zouden willen doen, is geen reden om die toxic mythes in stand te houden. Het is 2021. In de woorden van een van de oldschool idolen: the times they are a-changin’. Nu de mensen nog.

DEZE COLUMN IS GEPUBLICEERD IN METROPOLIS M NUMMER 2-2021 #WATGEVENWEDOOR. NU IN DE WINKEL. ALS JE NU EEN JAARABONNEMENT AFSLUIT STUREN WE DIT NUMMER GRATIS OP. MAIL JE NAAM EN ADRES NAAR [email protected]

Vincent van Velsen

is redacteur Metropolis M en conservator Stedelijk Museum Amsterdam

Recente artikelen