Inspiratie is veel beter
Ik herinner me dat ik ooit een tekst las, ik weet niet meer welke tekst of het exacte citaat. Er stond geschreven dat er een tijd zou komen dat we kunst niet langer als kunst zouden herkennen. Ik was geraakt toen ik dat las, omdat het resoneerde met iets dat ik als vitaal ervaar.
In het nieuwe MFA curriculum dat ik leid bij ArtEZ, Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem, Practice Held in Common, faciliteren we een klas Learning by Heart. De klas hebben we vernoemd naar het boek Learning by Heart: Teachings to Free the Creative Spirit van Sister Corita Kent en co-auteur Jan Steward. De klas faciliteert plezier en speelsheid in het proces van maken.
Sister Corita Kent was een Amerikaanse non, kunstenaar, ontwerper en educator die meer dan twintig jaar aan het hoofd stond van de kunstafdeling van het Immaculate Heart College in Los Angeles. Corita Kent citeerde graag een Balinees gezegde: ‘Wij hebben geen kunst. We doen alles zo goed als we kunnen.’ Ze hield zo van dit gezegde dat ze het de slogan van de kunstafdeling maakte. Ze legde uit: ‘Je stopt kunst niet in een klein hoekje ergens. Je hebt geen onderscheid tussen wat kunst is en wat geen kunst is. Je doet alles zo goed als je kunt.’
Ik houd van haar werk en de bezielde manier waarop ze creëerde. Ze integreerde in haar zeefdrukken op een levendige en expressieve manier de kleuren en de vormen die haar inspireerden in haar directe omgeving.
In de jaren zeventig schreef Erich Fromm een klein boekje The Art of Loving. Wanneer ik deze tekst met mijn studenten deel, waarschuw ik ze om niet te veel aandacht te besteden aan het homofobe, seksistische perspectief dat sommige woorden en zinnen in het boek suggereren. Het is een prachtig boekje dat gaat over ons vermogen om lief te hebben. Erich spreekt over liefde als een activiteit, niet als een passief affect: liefde is een ‘staan in’ en niet een ‘vallen voor’. Hij spreekt over liefde als een kunst die beoefend moet worden met discipline, geduld, overgave en concentratie. De ultieme uitdrukking van liefde is geven, en de ultieme uitdrukking van geven is ontvangen, beide in volledige vrijheid.
In 2007 werd ik uitgenodigd om een alternatief modecurriculum te ontwikkelen voor de BFA Integrated Design aan de Parsons School of Design in New York. Tot dan toe had ik altijd mijn eigen praktijk gehad als ontwerper en kunstenaar, als bijbaan gaf ik een paar uur per week les. Ik aarzelde om de fulltime positie te aanvaarden, wat betekende dat voor mijn identiteit als kunstenaar? Eenmaal in New York voelde ik me dankbaar en geïnspireerd door de mogelijkheid om in complete vrijheid een nieuw curriculum te mogen vormgeven en in praktijk te brengen.
Nakako Hayashi is een Japanse modejournalist, curator en de uitgever van het tijdschrift Here and There. Zij volgt sinds begin jaren negentig mijn werk en schrijft erover in verschillende Japanse kranten en tijdschriften. Ik heb regelmatig bijgedragen aan Here and There, met name via de e-mails die Nakako en ik met elkaar uitwisselen.Toen ik de baan bij Parsons accepteerde vroeg ze me: ‘Is onderwijs de beste manier waarop je kunt bijdragen aan mode?’ Ik was ontroerd door die vraag omdat ze impliceerde dat wat ik deed als educator net zo waardevol was en deel uitmaakte van mijn bijdrage als ontwerper en kunstenaar. Ik voelde me gezien, begrepen en gerespecteerd.
In mijn vroegere werk als ontwerper en kunstenaar werkte ik net zo lang door totdat ik me in het proces voorbij ideeën bewoog, mijn creatieve proces voelde als het afpellen van ideeën totdat zich iets voordeed dat opwindend en ‘crimineel’ aanvoelde, iets dat resoneerde en bestond in volledige autonomie.
Toen ik in New York woonde reisde ik regelmatig naar de DIA:Beacon, waar de kunstcollectie van de Dia Art Foundation te zien is. Het meest bewogen was ik door mijn ontmoeting met de Innocent Love-serie, geschilderd door Agnes Martin in 1999. De schilderijen raakten me heel direct, ik ervaarde geluk en liefde. In de documentaire With My Back to the World zei Agnes dat ze zelf nooit ideeën had. ‘Inspiration is much better’, zei ze.
Naarmate ik mijn huidige werk ontwikkel als initiator van, en als deelnemer aan grotere collectieve projecten, heb ik geleerd te luisteren en contact te maken met mijzelf en de groep. Als de energie geblokkeerd raakt en werk begint te voelen als werk, dan weet ik dat er iets moet veranderen. Ik weet dan dat ik, of wij, niet langer verbonden zijn met wat Agnes Martin de waarheid noemt.
Voor Agnes is de waarheid een ervaring van geluk, een heel klein geluk.
Ik heb geleerd om stil te worden en te luisteren, te voelen en alert te blijven totdat het in me opkomt, wat te doen, zodat de energie weer kan stromen. Inspiratie kan op elk moment naar boven komen en het kan van alles betreffen. Sommige mensen leven ingegeven door inspiratie.
Pascale Gatzen
is kunstenaar en studieleider MFA ArtEZ, Arnhem