Ayse Erkmen, op reis in Hamburger Bahnhof
Het Hamburger Bahnhof in Berlijn, ooit het eindstation van de spoorlijn tussen Hamburg en Berlijn en nu een museum voor hedendaagse kunst, is de locatie voor de eerste overzichtstentoonstelling van conceptueel kunstenaar Ayse Erkmen. Het voormalige station blijkt een uitgelezen plaats voor deze kunstenaar die graag reageert op haar omgeving en bij wie het aangaan van verbanden tussen plaatsen en objecten een belangrijke rol speelt.
De interventies en installaties van Erkmen zijn vaak tijdelijk. Ze bestaan enkel voor de duur van een tentoonstelling en na afloop rest slechts de herinnering. Toch zijn de curatoren Britta Schmitz en Bettina Schaschke er in samenwerking met de kunstenaar goed in geslaagd een overzicht te geven van Erkmens efemere werk. Erkmen grijpt in Weggefährten – Duits voor reisgenoten of metgezellen – terug op eerder uitgevoerde concepten maar laat de nieuwe omgeving doorklinken in de presentatie. In plaats van kopieën van vroeger werk, biedt ze variaties op een thema die een herinnering zijn aan de originele uitvoeringen.
In de over meerdere etages verdeelde tentoonstelling is gepoogd buiten en binnen, boven en beneden onderling met elkaar te verbinden. I-MA-GES (1997/2008) bijvoorbeeld, bestaat uit twee sterk uitvergrote beelden van sportende mensen, afkomstig uit een commerciële beeldbank. Het onderste gedeelte van deze beelden wordt van vloer tot plafond op de benedenverdieping getoond, terwijl het bovenste gedeelte, precies op dezelfde plaats, op de bovenverdieping wordt te zien is. Het lijkt alsof het werk door het plafond heen doorloopt en zo beide verdiepingen met elkaar verbindt. Door de tentoonstelling heen heeft Erkmen ‘obstakels’ gecreëerd, die de snelle doorgang van de bezoekers belemmeren, zoals het detectiepoortje van het werk Portiport (1996/2008).
Op de eerste verdieping worden de bezoekers begroet door een op een rails voortbewegende gnoe, afkomstig uit de installatie Kuckuck (2003). Achter het beest ligt de laatste en grootste zaal van de tentoonstelling, waarvoor Erkmen Gezeiten (2008) maakte, een geheel nieuwe installatie. Hier komt de reis door het oeuvre van de kunstenares tot een hoogtepunt met een complexe mix aan geluiden, beelden, video’s en objecten, overkoepeld door een hemel van veiligheidsgordels.
De werken waarin Erkmen het meeste inhaakt op de voormalige functie van dit gebouw zijn No time/no flowers (2008) en Das Haus/Ev/The House (1993/2008). Met twee zigzaggende roze lijnen accentueert ze in No time/no flowers de originele stationsklok aan de gevel van het gebouw. Voor Das Haus/Ev/The House (1993/2008), eerder uitgevoerd in de DAAD-Galerie in Berlijn, verwijderde ze het glasplafond van een van de doorgangsruimtes en liet verschillende tl-buizen van het anders verborgen belichtingssysteem naar beneden zakken. Er is een doolhof van lichten ontstaan waar de toeschouwer doorheen wandelt.
Erkmens werk is conceptueel van aard en ontbeert om die reden een consequent omgang met materiaal- stijl of vorm. Wel ademen haar ingrepen en objecten eenzelfde minimalistische sfeer uit.
De keuze om de werken opnieuw uit te voeren pakt goed uit en geeft Erkmen de mogelijkheid tot het leggen van nieuwe verbanden. Het werk staat er open voor, zozeer dat iemand die alle betekenissen, verbindingen en boodschappen ervan wil doorgronden beter de catalogus leest. Want in de tentoonstelling moet je bij gebrek aan informatie alles er zelf bij bedenken.
Annemarie Kok