Tokyo Mon Amour Martine Stig bij Motive Gallery
Drie maanden lang filmde Stig in de straten van Tokyo met haar ‘verborgen’ camera, mensen die zich niet bewust waren van haar aanwezigheid. Uit deze database van ingetogen beelden construeerde de fotografe de twintig minuten durende film Suto-ri- (geschiedenis in het Japans). Met haar telescopische lens legde ze de subtiele bewegingen en ongecontroleerde reacties en gewoonten vast: een man in pak, zenuwachtig telefonerend, giechelende meisjes op de roltrap, een jongen die van zijn à propos raakt als een raaf zorgwekkend begint te kraaien. Zonder zich wat aan te trekken van hun omgeving uiten de anonieme filmsterren hun persoonlijke teleurstellingen, vreugde en verbazing waarvan we de oorzaak nooit zullen kennen.
Ergens in de verte klinkt pianomuziek, afgewisseld met geluiden van auto’s en geroezemoes van mensen. Maar het zijn niet alleen de inwoners die onder de loep worden genomen. De stad zelf, haar architectonische ruimte, krijgt ook een grote rol toebedeeld. Zo reduceert Stig een shot van een parkeerplaats (van bovenaf gefilmd) tot een logisch systeem van pijlen, lijnen en hokjes, waarbinnen de auto’s zelf slechts als pionnen op een speelbord fungeren. Of zoomt ze in op een groepje mensen achter een hek, waarbij het raster nog duidelijk zichtbaar blijft.
Karakteristiek in Stig’s werk is haar aandacht voor het medium waarin ze werkt. Door bij voorbeeld mensen te fotograferen, terwijl ze poseren voor een fotograaf die een groepsfoto van ze maakt, richt ze de camera niet alleen op de geportretteerden maar ook op het medium zelf. Ook in Suto-ri- speelt Stig met het medium, in dit geval film. Het werk contrasteert sterk met de codes van de klassieke cinema en diens sterk narratieve karakter, waarin niets zomaar gebeurt en iedere scène een causaal verband heeft met de verdere verloop van het verhaal. In Suto-ri- lijkt dit causale verband te ontbreken: er is schijnbaar geen enkel logisch verband tussen de scènes.
Het ‘narratieve’ mag in Suto-ri- dan grotendeels lijken te ontbreken, in Stigs artistieke praktijk speelt het wel degelijk een grote rol. In haar vorige project ‘Any Resemblance to Existing Persons is Purely Coincidental’ – Stories of Mr. Wood (2006) werd één verhaal op twee verschillende manieren verteld. In foto’s, plattegronden, tekeningen en teksten visualiseerde ze samen met grafisch ontwerpster Vanessa van Dam twee verschillende versies van het leven van Mr. Wood. De ene Mr. Wood woonde in Bombay (Bollywood), de andere in Los Angeles (Hollywood). Het werk is een directe reflectie op de constructieve aard van identiteit en de wijze waarop deze is verbonden met een geografische locatie. In ultimo is het werk een reflectie op de waarde van identiteit in het algemeen: is onze eigen identiteit niet ook een ‘verhaal’, een fictieve constructie?
Terwijl het in Any Resemblance… nog ging om de maakbaarheid van identiteit, lijkt Stig in Suto-ri- meer op zoek naar de intrinsieke identiteit van mensen. Een identiteit die naar voren komt als mensen het idee hebben dat ze onzichtbaar zijn geworden in de anonieme massaliteit van de grote stad.
Hoewel in Suto-ri- een verhaallijn ontbreekt zoals wij die in een film gewend zijn, slaagt Stig er wel degelijk in een verhaal te vertellen. In tegenstelling tot het algemeen bekende beeld van Tokyo als pars pro toto van de georganiseerde chaos van hedendaagse metropool met haar onaflatende informatiebombardementen, schept Suto-ri- een sereen, poëtisch beeld van de Japanse hoofdstad. Door de vele close- ups is het werk intiem en afstandelijk tegelijkertijd. Het ontbreken van de informatie over de geportretteerden brengt de fantasie – het wondermiddel dat ons helpt te ontsnappen aan de dagelijkse realiteit – van de toeschouwer weer tot leven. Stig wijst ons op onze menselijke gewoonte een eigen verhaal te projecteren op alles wat we zien.
Om ons te helpen heeft Stig plaatsen en situaties uitgekozen waarmee we allemaal bekend zijn: het openbaar vervoer, de supermarkt of het werk. Plaatsen waar we iedere keer weer nieuwe mensen ontmoeten, over wiens leven we weinig of niets weten en waarover we slechts kunnen fantaseren; Met dit in het achterhoofd kan Suto-ri- gezien worden als een zeer geslaagde, eigenzinnige observatie van het alledaagse leven in de grote stad, waarvan we de ware aard nooit zullen, en misschien ook wel niet eens willen kennen.
Lilian Bense