Avant-garde bric à brac The Russian Schizorevolution in Marres
Op de begane grond heb je nog niets in de gaten. Weliswaar staat er in de ondertitel van de tentoonstelling The Russian Schizorevolution de toevoeging ‘an exhibition that might have been’, maar alles ziet er uit als een gewone tentoonstelling met onmiskenbaar Russisch signatuur. Gorbi-art wordt de getoonde kunst genoemd, afkomstig uit Leningrad/St Petersburg, uit de jaren 1985-1995.
De kunstenaars gaan tegenwoordig door voor entourage van de inmiddels internationaal gewaardeerde Russische kunstenaar Timur Novikov, maar ze hebben ook eigen bestaansrecht, vinden Marta Volkova en Slava Shevelenko, zelf ooit lid van de groep, die zich hebben gezet aan een historische reconstructie van de beweging.
In zaalteksten worden verhalen verteld van The Wanderers uit de negentiende eeuw en The New Wanderers, The Drifters en The New Artists, die de historische avant-garde nieuw leven inbliezen in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw. Uit alle activiteiten spreekt de breuk met de traditie die de avant-garde zijn naam eer aan doet.
Het werk is erg provisorisch van karakter, met hoog knutselgehalte, maar dat past wel bij de Russische avant-garde. Het stemt overeen met het beeld dat Boris Groys er niet lang geleden van gaf in een tentoonstelling in Frankfurt.
Keurig worden diverse tendensen aangestipt, die in sfeer en karakter teruggrijpen op westerse avant-garde, soms er zelfs expliciet aan refereren, maar altijd met zwaar Russisch accent.
De pop-art bijvoorbeeld.
En Zero.
In de grote zaal op de eerste verdieping is een grote bak geïnstalleerd, die een reconstructie biedt van een spectaculaire actie van Volkova en Shevelenko. Tijdens de Baltic Triennial zette ze de hele tentoonstelling onder water.
Weinigen zullen geloven dat de tentoonstelling werkelijk onder water is gezet, maar eigenlijk doet dat er niet veel meer toe. Zomin het ook niet erg belangrijk is of de reconstructies van de Russische avant-garde wel historisch verantwoord zijn, laat staan echt (geleidelijk wordt duidelijk dat alles een reconstructie is, ook de klassieke werken uit de geschiedenis van de Russische avant-garde zelf, die door Volkova en Schevelenko voor de gelegenheid natuurgetrouw zijn nagemaakt).
In deze tentoonstelling staat uiteindelijk niet de (kunst)geschiedenis centraal, maar de mentaliteit die haar belangrijkste beweging heeft bepaald: de wil af te rekenen met de traditie. Volkova en Shevelenko tonen zich gefascineerd hoe een beweging bij haar poging zich te verlossen van het verleden er steeds weer door is ingehaald.
Vanuit vogelperspectief wordt op de geschiedenis in Leningrad/St Petersburg teruggeblikt. Met de nodige relativering. In de laatste zaal staat een telescoop waarmee de kunstenaar dromerig naar de sterren kijkt. Het blijkt de eindmarkering van een fictief avontuur.
Domeniek Ruyters
is hoofdredacteur van Metropolis M