Test Assembly in Stroom Turrell bij nacht
Het is geen vreemde keuze om Het Hemels Gewelf van James Turrell te zien als de grote icoon van twintig jaar Stroom. Er zijn meer mijlpalen te noemen in de geschiedenis van dit Haagse kunstcentrum, maar de unieke realisatie van dit observatorium in een duinpan bij Kijkduin mag zonder enige schroom een wereldprestatie genoemd worden.
Turrells voorstel uit 1992 om een mini-versie van zijn magnum opus, de Roden Krater in Arizona, uit te voeren in Den Haag, mag al bijzonder zijn, de feitelijke realisatie was dat zeker. Het kostte jaren praten en kneden en praten en kneden om bevoegde instanties zo ver te krijgen de realisatie van dit kunstwerk in een beschermd natuurgebied toe te staan.
Stroom denkt erover om het door een uiteenlopend publiek zeer geliefde kunstwerk in te bedden in een zone gewijd aan ‘licht, waarneming, natuur en wetenschap’, te realiseren in de context van de algehele vernieuwing van Kijkduin die voor de periode 2014-2020 geprogrammeerd staat. De eerste notitie daarover is inmiddels geschreven. De tentoonstelling Test Assembly is een andere poging de gedachtevorming erover op gang te brengen.
Weliswaar begint de tentoonstelling met de beroemde camera obscura-foto’s uit kustbunkers van de Hongaar Gabor Ösz, en een optisch zinderende zonsondergang in zee van Tacita Dean, in bijna alle andere werken zou je kunnen zeggen dat de tentoonstelling de blik niet zozeer naar buiten richt, maar vooral naar binnen, met een focus op de vertekening liever dan het feit.
Pièce de resistance wat dat betreft is de reconstructie van Brion Gysins Dreammachine, waarmee op eenvoudige wijze psychedelische landschappen aan de binnenkant van het oog ontlokt worden. Als je vlak op de lamp zit duurt het minder dan een paar seconden en de schitterendste patronen staan op je netvlies. In het verloop van de tentoonstelling raak ik de kleurige schitteringen niet meer kwijt.
Ineens begrijp ik waarom de Turrell in het begin van de tentoonstelling niet bij dag maar bij nacht wordt getoond, in een prachtige foto van Het Hemels Gewelf bij volle maan. We worden ingewijd in de bovennatuurlijke observatie. Met een beetje geluk wordt de zone bij Kijkduin straks een spookachtig park van de maan (een letterlijk ‘lunapark’), alleen toegankelijk na 12 uur ’s nachts.
Domeniek Ruyters
is hoofdredacteur van Metropolis M