Ongrijpbare herinneringen Speak, Memory in Stroom
Stroom in Den Haag toont het werk van de drie kunstenaars die in 2009 de subsidie voor individuele kunstenaars Stroom Premium ontvingen: Leontine Lieffering, Sara Rajaei en Vittorio Roerade. Het werk van deze kunstenaars wordt in internationale context geplaatst met werk van Omer Fast, Sara van der Heide, Anne Holtrop, Cameron Jamie, Andrew Lord en Rachel Whiteread.
Herinnering, geheugen en het verstrijken van tijd. Dat zijn de thema’s van de tentoonstelling in Stroom. Deze individuele en ongrijpbare begrippen worden in de tentoonstelling vanuit diverse invalshoeken belicht. Er worden persoonlijke verhalen verteld, maar er is in Speak, Memory ook aandacht voor ons collectief geheugen, fantasie en het alledaagse.
De aangrijpende videowerken van Sara Rajaei zijn een mooi voorbeeld van de meer persoonlijke invalshoek. In A leap year that started on a Friday (2010) vertelt Rajaei haar verhaal, jaren na een aanslag waar zij als kind getuige van was. Rajaei toont geen beelden van de dramatische gebeurtenis, maar projecteert enkel de woorden van haar persoonlijke verhaal op een groot wit vlak. De impact van de afwezigheid van beelden is groot. De herinnering is zonder beelden al levendig genoeg, misschien wel levendiger. Haar andere werk, Shahrzad (2008), vertelt het verhaal van een bekende Iraanse dichteres die haar huis niet meer wil verlaten en hierdoor leeft in haar herinnering. Rajaei schetst een kwetsbaar portret van deze vrouw.
De bronzen beelden en schilderijen van Vittorio Roerade zijn lichter, meer sprookjesachtig van aard en laten een fictieve wereld zien. Totem (2010) bijvoorbeeld, toont een fabelachtig tafereel vol mensen en dieren. Het is alsof je een kijkje neemt in de fantasierijke herinneringen van de kunstenaar. In tegenstelling tot de persoonlijke werken van Rajaei en Roerade, speelt Sara van der Heide op directe wijze met het idee van het collectieve geheugen en stelt de vraag wie dit eigenlijk bepaalt. In Museum (2010) plaatst zij de namen van de belangrijkste etnografische musea van Europa naast elkaar. Deze musea zijn vaak uiterst omstreden, omdat zij vanuit een machtspositie de herinnering van en aan complete volkeren kunnen bepalen en rangschikken. Ook bij Van der Heides Monument for the moment (2010), is de boodschap meteen duidelijk. De woorden spelen tegelijk met herinnering, heden en verleden. Op het moment dat je de tekst hebt gelezen, is het moment alweer voorbij. Voortdurend actueel, maar ook ongrijpbaar.
Misschien is dat de beste omschrijving van de gehele tentoonstelling. Want hoe persoonlijk herinnering ook mag zijn, de getoonde werken creëren ook een gevoel van afstand. Op het moment dat je een werk bijna in je vingers denkt te hebben, ontglipt het je, als een herinnering die je graag wilt vasthouden, maar die toch in de vergetelheid raakt. Ik kijk naar herinneringen waar ik geen deel van heb uitgemaakt, maar die ik me desondanks nog lang hoop te herinneren.
Speak, Memory
te zien t/m 20 februari 2011
Stroom, Den Haag
Sanneke Huisman