Democratische fotografie Guy Tillim in Huis Marseille
In Huis Marseille is vorige week Second Nature geopend met de nieuwe landschapsfoto’s van de Zuid-Afrikaanse fotograaf Guy Tillim. Hij fotografeerde in de jaren negentig de ellende in Afrikaanse oorlogsgebieden voor de grote persbureaus en kranten, maar kreeg steeds meer moeite met het clichébeeld van de fotojournalistiek.
Guy Tillim (Johannesburg, 1962) begon zijn carrière als fotojournalist en maakte deel uit van het fotografencollectief Afrapix dat de anti-apartheidstrijd volgde. Maar zo’n tien jaar geleden begon het geld dat hij verdiende met het leed van anderen hem tegen te staan. In de tentoonstelling Second Nature zijn twee fotoreeksen te zien die Tillim het afgelopen jaar in Frans-Polynesië en São Paulo maakte. In navolging van de ontdekkingsreizen van Captain James Cook zeilde Tillim met zijn catamaran vanuit Nieuw Zeeland naar de Polynesische eilanden. Guy Tillim, een sympathieke man die zijn woorden zorgvuldig afweegt, legt uit dat door James Cook en kunstenaars als Paul Gauguin die in de eeuwen daarop de Polynesische eilanden bezocht hebben, er gaandeweg ‘een archetypisch beeld van het paradijs is ontstaan’. Dit beeld wordt getypeerd door idyllische witte stranden, palmbomen en sensuele vrouwen in rieten rokjes. Tillim probeert aan deze clichébeelden te ontsnappen door niet te focussen op details of monumentaliteit. Er is niet één gebeurtenis of figuur die alle aandacht trekt, alle elementen in het beeld zijn gelijk.
Bert Sliggers, conservator van het Teylers Museum, opende vrijdag de tentoonstelling en zijn speech ging over de mythevorming en clichés van Tahiti. Toch ontkom je hier volgens Tillim niet aan: ‘Je kan niet geheel zonder clichés werken. Dat zie je bijvoorbeeld in de literatuur. Goede auteurs maken ook gebruik van clichés, het gaat erom hoe je er mee omgaat. De taal evolueert en dat is ook zo bij fotografie.’ Tillim heeft de alledaagsheid tot onderwerp genomen; van een mistig, zwart vulkaanstrand op Tahiti tot aan een overwoekerd stukje land waar een plastic zak in de boom vastzit. Sommige foto’s zijn vooral esthetisch te noemen, zoals de foto van vulkaan Rotui, die in een mysterieuze nevel gehuld is.
De tweede helft van Tillims fotoreeks is in de dichtbevolkte metropool São Paulo gemaakt. Een meer contrasterende plek is bijna niet denkbaar. Toch heeft hij de stad op dezelfde manier benaderd als de Polynesische eilanden. In de foto krijgen alle elementen weer evenveel aandacht; van een verkeersbord, een gapende man, een boom tot aan een zebrapad. De beelden lijken te concentreren op de leegte, het verval en het alledaagse. Tillim: ‘Bij het bedenken van een naam voor de serie dacht ik aan Russische modernistische fotografen van de jaren twintig zoals Rodchenko. Zij waren verwonderd over de echtheid van de fotografie. Ze spraken over een tweede natuur, maar de fotografie verbeeldt niet de werkelijkheid. Het is een iconografie van heersende clichés geworden. Ik probeer me te onttrekken aan deze beeldtaal, binnen mijn kader heerst democratie’.
Julia Geerlings is stagiaire bij Metropolis M
Guy Tillim – Second Nature
2 maart – 3 juni 2012
Huis Marseille, Amsterdam
Julia Geerlings