Kunst kan op dOCUMENTA (13) nog steeds kunst zijn
Waar Artur Zmijewski (tevens participant van de vorige editie van dOCUMENTA) in zijn Berlin Biennale pleit voor een actieve of zelfs activistische rol voor de kunstenaar die niet langer passief aan de zijlijn dient te staan, zet Carolyn Christov-Bakargiev met haar dOCUMENTA (13) de koers uit in vier* behoorlijk breed te interpreteren posities.
Zo groots als Carolyn Christov-Bakargiev met dit vlaggenschip haar thematiek uitzet, zoveel grootser is de hoeveelheid aan locaties. De meest verrassende locaties voor deze dertiende editie zijn de drie warenhuizen rond de Friedrichsplatz en het centraal station. In deze warenhuizen (C&A, Sinnleffers en Galeria Kaufhoff) tonen de werken zich binnen de typerende architectuur van de desbetreffende winkelketen van hun meest interveniërende en immateriële kant. Op het centraal station is onder andere een tour van Janet Cardiff & George Bures Miller te vinden en klinkt even verderop door de luidsprekers ‘Studie für Streichorchester’ van Susan Philipsz, een bewerking van de Tsjechische componist Pavel Haas. Dit geluidswerk refereert rechtstreeks naar de deportatietreinen die op deze plek vertrokken en bestemd waren voor de Kasselse Joden. Ook refereert dit werk naar de componist zelf, die omkwam in Auschwitz. Even indrukwekkend is de eenmalige confrontatie van de Guatemalteekse Aníbal López (later te zien als videoregistratie) die een huurmoordenaar uit zijn moederland heeft uitgenodigd om in het Ständehaus en plein public door de kunstenaar en de bezoeker te worden ondervraagd naar zijn gruwelijke daden.
Iets meer optimisme was te vinden in de commune 12 Ballads for the Huguenot House van Theaster Gates die net als AND AND AND – een andere commune op dOCUMENTA (13) – zich manifesteert door middel van diverse publieke activiteiten binnen hun eigen opengestelde leefgemeenschap. Naast het Hugenottenhaus, in een verduisterd achterzaaltje van het Grand City Hotel Hessenland vindt This Variation van Tino Sehgal plaats. Dit intense werk ondervraagt de motivatie voor creatie van het individu en zweept tussen de korte monologen door het publiek op met polyfonische klanken die naadloos aansluiten op de teksten en melodieën die deels aan de popmuziek zijn ontleend. Minder naadloos zijn de diverse tuinhuisjes die kriskras over de Karlsaue (het park) zijn verspreid. Op een of andere manier lijkt het park hierdoor niet optimaal benut te worden en zijn de huisjes van binnen simpelweg te warm om video in te kijken. Ook mist hier de spontaniteit die wel in de rest van de nieuwe locaties terug te vinden is.
dOCUMENTA (13) lijkt naast het pleiten voor kunstenaar/participant om meer verantwoording af te leggen (zoals Zmijewski stelt), ook de reflecterende en registrerende rol op zich te nemen waarover het eigenlijk altijd al heeft beschikt. Hierdoor onderstreept Carolyn Christov-Bakargiev dat een actieve rol die de participant kan innemen – zoals daadwerkelijk in actie komen – niet belangrijker is dan een actieve rol van bezinning. Kortom: kunst kan op dOCUMENTA (13) nog steeds kunst zijn en kunst blijven in al zijn hoedanigheden en facetten. Hoe vrijblijvend soms ook.
dOCUMENTA (13)
9 juni – 16 september 2012
Verschillende locaties in Kassel
d13.documenta.de
*Carolyn Christov-Bakargiev’s uitgangspunten van dOCUMENTA (13):
— On stage. I am playing a role, I am a subject in the act of re-performing.
— Under siege. I am encircled by the other, besieged by others.
— In a state of hope, or optimism. I dream, I am the dreaming subject of anticipation.
— On retreat. I am withdrawn, I choose to leave the others, I sleep.
Remco Torenbosch
is kunstenaar