Beyond Allegories: zeven uur durend gesprek over democratie, immigratie, transparantie, stad en cultuur
Op de eerste Koningsdag van Nederland koop ik voor een euro op de vrijmarkt een boekje waarin in een aantal teksten de grenzen van onafhankelijk denken en handelen in de huidige netwerkmaatschappij besproken worden. Nederland, zo beschrijft de jonge historicus en schrijver Rutger Bregman in een van de essays, is het enige land in Europa waarin niet ‘werkloosheid’ of ‘inflatie’ de grootste zorg is, maar ‘het samenleven’ en de teloorgang van ‘normen en waarden’.
De verklaring hiervoor wordt vaak gezocht in de gevolgen van de ontzuiling van de maatschappij en een zich steeds verder verspreidend consumentisme. ‘De harde dwang van God, vaderland en familie is ingeruild voor de zachte, maar veel effectievere dwang van media, marketing en controlestaat’, aldus Bregman. Een direct gevolg van deze ontwikkeling is, volgens mij, dat het steeds lastiger lijkt om gemeenschappelijk te bepalen wat waardevol is.
Onder de noemer ‘Beyond Allegories’ werd in de Raadzaal van het Stadhuis van Amsterdam op vrijdag 9 mei een inhoudelijk debat gevoerd op initiatief van Carolien Gehrels (PvdA), Ann Demeester (directeur Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem) en de kunstenaars Hans van Houwelingen en Jonas Staal, dat bedoeld was om de manieren waarop kunst en politiek elkaar kunnen vinden en versterken te bespreken en bevragen.
Terwijl donkere wolken zich dreigend verzamelden boven de stad, kwam een op het eerste gezicht onverwacht gezelschap samen dat onder meer bestond uit kunstenaars, lokale politici, wetenschappers, aanhangers van de gewezen (?) Occupy-beweging, studenten, schrijvers, theatermakers en leden van de Eerste en Tweede kamer. Terwijl de regen buiten tegen de ruiten sloeg, was de sfeer binnen ontspannen en verwachtingsvol.
Er staan in het zeven uur durende programma zes thema’s klaar om besproken te worden, telkens gepresenteerd door een gelegenheidsduo bestaande uit een kunstenaar en een politicus of een vertegenwoordiger van een maatschappelijke beweging. Achtereenvolgens wordt er gesproken over democratische vernieuwing, buitenparlementaire democratie, immigratie, transparantie, stedelijke ontwikkeling en culturele representatie. Het is een voortzetting van een eerder gesprek uit 2011 -‘Allegories Beyond Good and Bad Government’ – een vier dagen durend debat tussen kunstenaars en politici in W139, door de deelnemers zelf ook wel ‘kamperen in W139’ genoemd.
Terwijl tijdens deze dagen het grootste deel van het programma achter gesloten deuren plaatsvond, is dit keer de openbaarheid van het politieke debat als uitgangspunt gekozen, en worden bijwoners door dagvoorzitters Ann Demeester en Ruud Nederveen (VVD) van harte uitgenodigd om deel te nemen aan de gesprekken, alles volgens politiek protocol. Een aantal van de thema’s licht ik hier verder toe.
Democratische vernieuwing
De groeiende regeldrift, waarbij er steeds meer aandacht uitgaat naar preventie en preventief fouilleren, cameracontrole en bijvoorbeeld etnische registratie leidt er volgens D66-politicus Salima Belhaj toe dat de kern van ons democratie- en vrijheidsbegrip erodeert. Juist in gevaar ligt de mogelijkheid tot vernieuwing.
Wat volgde was een pleidooi voor een regelvrije zone, waarbij er naar de voorwaarden voor het instellen van de een dergelijke zone werd gekeken en het domein van kunst als democratische arena werd besproken door het project The New Forest van theatercollectief Wunderbaum als voorbeeld te nemen, waarin door voorstellingen, seminars, en films nieuwe democratische modellen worden onderzocht.
Buitenparlementaire democratie
Mariko Peters hield samen met Jonas Staal een vurig pleidooi voor betere toegang tot staatsinformatie, vanuit de overtuiging dat de macht in de informatiesamenleving draait om bezit en toegang tot informatie en dat de politieke macht over de aanwending van publieke middelen, inrichting van publieke samenleving en uitoefening van staatsbevoegdheden draait om bezit en toegang tot daarop betrekking hebbende overheidsinformatie. Zij drongen aan op een hervorming van de Wet openbaarheid bestuur (Wob) en pleitten daarnaast voor het creëren van een buitenparlementaire arena voor overheidsinformatie: digitaal platform Nulpunt, ‘een kruising tussen social media en WikiLeaks’.
Transparantie
De Deep State, de ‘staat binnen de staat’, refereert aan de activiteiten van politieke autoriteiten die plaatsvinden buiten het domein van publieke, civiele controle. Dirk Poot van de Piratenpartij en designcollectief Foundland (Lauren Alexander en Ghalia Elsrakbi) pleitten voor het bevragen van deze activiteiten, die worden gefinancierd door zogenaamde ‘black budgets’, budgetten die zelfs voor politieke vertegenwoordigers volledig ondoorzichtig blijven – iets dat kan leiden tot ingewikkelde constructies van bedrijven, en activiteiten waar de overheid geen verantwoordelijkheid voor kan nemen.
Zoals we de samenstelling van het universum willen leren kennen door op zoek te gaan naar de kenmerken van zogenaamde ‘dark matter’, materie die zich aan het oog en meetinstrument onttrekt, zo stellen Poot en Foundland zich voor dat er een taak ligt voor creatieven om de structuur van de deep state zichtbaar te maken, iets waar bijvoorbeeld ook kunstenaar en onderzoeksjournalist Trevor Paglen (binnenkort te zien bij Stroom Den Haag) zich op een intrigerende manier mee bezighoudt.
Immigratie
Yoonis Osman Nuur, vertegenwoordiger van vluchtelingencollectief ‘We Are Here‘, een collectief van meer dan 225 ongedocumenteerde migranten en vluchtelingen, kaart de noodzaak aan van het erkennen van deze mensen als burgers, en hen toegang te verlenen tot educatie, economische participatie, zorg en andere sociale zekerheden. Aansluitend komt ‘The Silent University‘ aan bod, een orgaan dat opgericht is door kunstenaar Ahmet ögüt in samenwerking met kunstinstellingen, universiteiten en migranten organisaties, en dat ongedocumenteerde migranten en vluchtelingen met een academische achtergrond erkent als onderwijzers.
De reacties van de respondenten zijn over het algemeen weldoordacht, intelligent en nodigen uit tot verder debat. Guusje ter Horst (PvdA), voormalig minister van Binnenlandse Zaken en lid van de Eerste Kamer, merkte op dat ze onder de indruk was van het niveau waarop de voorstellen gepresenteerd en bediscussieerd werden. Door het overvolle programma was er echter soms te weinig tijd om dieper in te gaan op de verschillende standpunten. Soms waren de koppelingen naar de kunst wat arbitrair maar wat mij het meest is bijgebleven en wat mij bijzonder blij stemde, is dat gedurende de dag nergens het woord ‘utopie’ is gevallen. Er mag gehoopt worden op een vervolg.
Beyond Allegories is integraal opgenomen en binnenkort zijn de video’s online te bekijken, een aanrader voor een regenachtige dag.
Suzanne Wallinga is curator
Beyond Allegories
Stopera Amsterdam
9 mei 2014
Suzanne Wallinga
is curator en medeoprichter van A Tale of a Tub, Rotterdam