metropolis m

Tijdens het openingsweekend van de Biënnale Gelderland, bezocht ik een drietal uiteenlopende locaties in hartje Nijmegen. De Biënnale, met de titel Reload, kunst om op te laden draagt, schetst een overzicht van talentvolle Gelderse kunstenaars en de manieren waarop zij, in tijden van crisis, zichzelf opnieuw uitvinden en wapenen tegen de versobering. Een verslag van de hoogtepunten.

Reload is het resultaat van een samenwerking tussen curatoren Jan-Wieger van den Berg en Bas Mühren (Expoplu), en Simone Kol en Kim van Uittenhout (Galerie Bart). Dit viertal heeft de handen ineengeslagen met als doel een gevarieerd overzicht samenstellen van Gelderse kunstenaars die het tij hebben weten te keren. Door het ontwikkelen van ‘een nieuwe beeldtaal’ – gebaseerd op enerzijds de herwaardering van oude technieken en ambachten, en anderzijds door gebruik te maken van nieuwe, digitale middelen – vinden deze kunstenaars zichzelf voortdurend opnieuw uit.

Wat direct opvalt is het niet-pretentieuze karakter van de biënnale: nergens bespeur ik overdreven aankleding, grote publiciteitsstunts of hordes ‘kunstliefhebbers’ die zich in drommen verdringen rondom de werken en de kunstenaars. In plaats daarvan wandel ik als bezoeker een beetje zoekend rond, omdat niet meteen duidelijk is waar de exposities precies te vinden zijn. Locaties als Expoplu – in de voormalig gekraakte paraplufabriek – en Galerie Bart, midden op het oude terrein van het Honig-complex, zijn karakteristieke voorbeelden van de omvorming van een industriële erfenis tot nieuwe culturele bloeiplaatsen. Het concept reload is ook in deze zin van toepassing.

In Museum het Valkhof toont Daniela Schwabe haar rainbow serie. De serie bestaat uit geschilderde collages, waarin de kunstenaar haar eigen, Duitse familiefoto’s verweeft in grotere verhalen over het naziverleden en de Tweede Wereldoorlog. Het resultaat zijn krachtige werken, die, ondanks hun bonte kleurgebruik en intrigerende detaillering, een ambivalente wisselwerking tonen tussen identificatie en afstand. Het werk So how did we end up here? van Thijs Linssen neemt op explosieve wijze bezit van de ruimte. Talloze, delicaat uitgezaagde stukken hout zweven door de ruimte. Als bezoeker betreedt je fysiek een moment dat bevroren is in de tijd. Ieder moment lijkt de tijd zichzelf te kunnen hervatten en zal ook het oorverdovende lawaai van de ontploffing hoorbaar worden.

Bij het betreden van Exploplu kan ik mijn lach niet onderdrukken als ik het werk Beschaafde aspiraties in de kunst, apen en kleine ondernemers van Stan Wannet in het oog krijg. Twee opgezette apen, deels bestaand uit dierlijke huid en deels uit moeren en bouten, spelen het gokspelletje ‘balletje balletje’. Klikkende geluiden van de mechanieken onder de tafel tonen letterlijk de werking van het spel, dat uiteraard doorgestoken kaart is. Als bezoeker zie je hoe een goedgelovige wordt besodemieterd. Het is letterlijk aapjes kijken.

Galerie Bart bevindt zich in de voormalige Maggiblokjes en Brinta-ruimte van het Honigcomplex. Bijna geheel in het donker gehuld, zijn er voornamelijk videowerken en installaties te bekijken. Indrukwekkend is de stalen constructie van Niels van Bunningen, die bestaat uit een groot aantal aan elkaar gelaste onderdelen, variërend van tandwielen en kettingen tot aan een compleet motorblok. Van Bunningen maakt sculpturen die geïnspireerd zijn door verval, erosie en ineenstorting, waarbij de hardheid en permanentie van het roestende staal wonderwel contrasteren met het thema van falende systemen als het fascisme en kapitalisme.

Ans van der Vleuten maakte een video-installatie over modetrends binnen het leger, waarbij zij inzoomt op soldaten en strijders uit verschillende landen. Riemen, hoofddeksels, schoenen en zonnebrillen, allemaal komen ze aan het licht. Een bombardement aan prachtig gemonteerde beelden, met een bed erbij om alles rustig liggend over je heen te laten komen.

Ideeën over her-uitvinding, vernieuwing en ook herwaardering van zowel verleden als toekomst lopen als rode draad door de exposities en de locaties van deze editie van de Gelderland Biënnale. Zonder poespas bieden de deelnemende kunstenaars een blik op hoe zij een eigen beeldtaal ontwikkelen om zichzelf staande te houden in de hedendaagse cultuursector. Het beeld dat zij schetsen is niet zozeer hoopvol of idealistisch: belangrijk zijn vooral vindingrijkheid, een wijde blik en een gezonde dosis nuchterheid. Deze editie van de Gelderland Biënnale is bescheiden van aard, maar boet daarmee absoluut niet in aan verrassing en charme. De volgende editie zal in 2016 te zien zijn in Arnhem.

Gelderland Biennale
Diverse locaties, Nijmegen
7.11 t/m 21.12.2014