metropolis m

De kans bestaat dat de herinneringen aan de vorige editie van de Prix de Rome wat zijn weggezakt. Om het geheugen weer wat op te frissen: in 2013 werd de prijs verweten ‘hermetischer dan ooit’ te zijn. De genomineerden gaven te weinig herkenbare aanknopingspunten om zo’n eervolle kunstprijs waard te zijn – uitgereikt, nota bene, met koninklijke goedkeuring! De diagrammen van Falke Pisano deden de critici duizelen, en hun oren suisden van een vertelling van Christian Friedrich. Ze vonden dat de kunstenaars in een valkuil getrapt waren waar ze zich door hun torenhoge ambities in hadden laten lokken. Met als gevolg, zo klonk het, visueel onaantrekkelijke, ondoorgrondelijke kunst die zonder hulp van lappen tekst onbegaanbaar was.

De Prix traceerde twee jaar terug een trend van kunst die zich op de grenzen bevindt van sociaal, economisch of andersoortig onderzoek. Ook dit jaar kenmerken de genomineerden zich door een kritische formele blik. Maar ze zijn, met de kritieken in het achterhoofd, dit jaar gematigder in vorm en inhoud dan in de vorige editie. De storm van wrok en wrevel rondom de prijs is gaan liggen – bevangen door spanning, sensatie en publiciteit lijkt voor iedereen de autoriteit van de prijs te zijn hersteld. Wie zal vanaf vandaag de vermelding als winnaar achter zijn naam kunnen zetten, is het Magali Reus, Hedwig Houben, Foundland (een collectief bestaande uit Lauren Alexander en Ghalia Elsrakbi) of Christian Nyampeta?

Magali Reus

Eerste genomineerde is Magali Reus. Voor de tentoonstelling heeft ze met Leaves herkenbare, alledaagse consumptieproducten verheven tot abstracten vormen. In dit geval zijn dat uitvergrote hangsloten, waarvan ze de complexe mechaniek blootlegt. Ze zijn aan de muur gehangen en aan beide zijden te bekijken. Reus’ onderliggende streven blijkt dan dat ze bekende gebruiksobjecten uit hun context onttrekt om ze meer betekenis toe te dichten. Of, zoals ze zelf zegt, meer ‘persoonlijkheid’ te geven. Ze predikt voor inhoud die niet direct bevattelijk is – daarmee doelt ze op de sluimerende verhalen die onder de objecten verscholen blijven. De nummers die zich in de mechaniek bevinden bijvoorbeeld, zijn volgens haarzelf grafische verwijzingen naar onze kalender, en ‘metafoor voor inhoud die we niet kunnen bevatten’. Maar haar werken blijven in hun traditionele vorm juist vrij onuitgesproken. Mogelijk verdere verwijzingen raken de diepte niet.

Magali Reus

Reus blijkt met haar formele uitgangspunt uiteindelijk achter te blijven op de andere genomineerden. Onder wie Hedwig Houben die onder de titel Personal Matters and Public Affairs een videoregistratie van een performance presenteert waarin diverse personen , inclusief Houben zelf, sprekenover de betekenis en de definiëring van het ‘ik’ ten opzichte van ‘de ander’ in de publieke ruimte. Met een zelfportret van plasticine in haar handen, legt Houben uit dat het ‘ik’ enkelvoudig is, één vorm aanneemt. Dit in tegenstelling tot de veelvormige ‘ander’, die zoveel karakters, stemmen en gezichten heeft dat hij lastig te vangen en temmen is. Om die toch gestalte te geven toont Houben hem in de gedaante van een levensgrote auto, opgetrokken uit plasticine.

Pris de Rome 2015, Hedwig Houben in De Appel

Hedwig Houben

De verbeelding van de Ander in de vorm van een auto is treffend gevonden, dat ondanks zijn vele verschijningen als gestandaardiseerd object uniformiteit uitdraagt. Tegelijkertijd ontleent elke gebruiker er zijn status aan, hangt hij er zijn identiteit aan op. Bezoekers mogen in beperkte mate betasten en kneden in de plasticine van de auto – om ze de illusie te geven dat ‘de ander’ vormbaar en toegankelijk is. Maar met werknemers van De Appel die de auto dagelijks weer in zijn oorspronkelijke staat terugbrengen, is dat enkel een illusie en blijkt het ‘ik’ zich weerloos te verhouden ten opzichte van de weerbarstige massa.

Foundland

In de film Scenarios for Failed Futures van het duo Foundland geeft de vader van Ghalia Elsrakbi, die gevlucht is uit Syrië naar Caïro, een analyse van de situatie in het Midden-Oosten. Daarnaast worden verschillende toekomstscenario’s voor Syrië uitgewerkt. ‘One religion’ wordt voorgesteld als mogelijkheid, maar alle suggesties worden meteen onderuitgehaald. Terwijl ze met hun verschillende scenario’s fictie inzetten als een dynamisch instrument om de realiteit die stug en complex is te versoepelen, is hun gehele presentatie zelf juist wat statisch en illustratief.

Foundland

Foundland presenteert naast het videowerk ook pingpongballetjes bedrukt met vluchtroutes vanuit Syrië door middel van coördinaten – geïnspireerd op het onderhuids verzet van activisten, die in 2011 pingpongballetjes verspreidden met een vrijheidsboodschap erop. Als inventieve vorm van verzet liggen de pingpongballetjes in deze presentatie wat passief bij in een glazen bak op poten. Foundlands thematiek leent zich door zijn actualiteit voor scherpte en diepgang, maar die mist in zowel de film als de presentatie.

Christian Nyampeta

Christian Nyampeta tot slot, onderzoekt in How to live together – Sequentia de mogelijkheden van samenleven en het terugwinnen van harmonie. Hoe tot elkaar te komen als een natuurlijk gevoel van samenhang ontbreekt? Samenhang die we, op welke reden dan ook, zijn verloren en opnieuw moet worden opgebouwd. Het is volgens hem ritme, zoals voorgesteld door filosoof Roland Barthes, dat ons subtiel dwingend kan doen samenkomen.

Christian Nyampeta

Nyampeta presenteert zijn werk naar voorbeeld van de beginselen van monnik en architect Dom Hans van der Laan als een studieruimte en geraamte voor ontmoetingen. Centraal daarin staat een videowerk bestaande uit vier schermen waar hij Rwandese filosofen aan het woord laat. Dat aan de leestafel achter in de ruimte slechts sporadisch een studieuze bezoeker aan zal schuiven, moet maar niet al te ernstig genomen worden. De inhoud van zijn werk blijft namelijk niet beperkt tot deze vormelijke symboliek. Dat toont zich al door de manier waarop Nyampeta de voorgaande werken van de tentoonstelling niet afstoot maar insluit. Want uiteindelijk blijken Reus, Houben en Foundland allemaal wel wat hulp te kunnen gebruiken bij hun pogingen tot het formeren van gemeenschapsgevoel in een complexe werkelijkheid. Nyampeta’s kritische afstandelijke positie in Sequentia lijkt in eerste instantie misschien niet direct toepasbaar. Maar uiteindelijk spoort zijn werk het meest aan tot het eigen gebruik van denkkracht en verbeelding – instrumenten die ons uiteindelijk zullen samenbrengen. Wat mij betreft mag Nyampeta winnen.


Prix de Rome 2015
de Appel arts centre, Amsterdam
21.11.2015 t/m 17.1.2016

Foto’s courtesy Prix de Rome, fotograaf Daniel Nicolas

Julia Steenhuisen

is kunsthistoricus

Recente artikelen