De kunstmatige wervelwind van Alistair McClymont
Hemelbestormers
Kunstenaars wagen zich in MU aan een opdracht van mythische omvang: het beheersen van het weer. De geschiedenis leert dat je daarmee moet oppassen.
De tentoonstelling Weather or Not in MU is het resultaat van jaren een durend onderzoek waar meerdere kunstenaars aan hebben meegewerkt. Tegelijkertijd is het een ideale zomertentoonstelling: licht en grondig, confronterend en vermakelijk. Met het weer als onderwerp.
Te zien zijn een stel apparaten, fantasievol en vreemd, die perfect in staat blijken weersverschijnselen op te roepen, zij het enkel op laboratoriumschaal, en dus nog bescheiden van omvang.
Ik passeer onder andere een kunstmatige wervelwind (Alistair McClymont), een perfecte daglichtcabine die een echt heel bijzondere, bijna verrukkende ervaring biedt (Coelux van professor Paolo Di Trapani), een mysterieus eeuwig zwevende druppel (Alistair McClymont), en op afstand wapperende sprieten in de wind (Commonplace Studio). Het is een bijzondere gewaarwording, deze kunst die de gedaante aanneemt van een natuurverschijnsel, binnenin een tentoonstellingszaal.
Het idee van het beheersen van het weer is zoiets als zelf god zijn. De wereldheerschappij. Wat zeg ik: universele macht. Was het niet Zeus zelf die kwistig met de bliksem zwaaide? In Eindhoven heet Zeus Berndnaut, Niels, Jelle, Alistair en David.
MU biedt ons een pantheon van nieuwe goden in de dop. Als dat maar goed gaat, denk ik, met in gedachten menig mythologisch drama van voormalige hemelbestormers.
Het weer is in eenentwintigste eeuwse termen de non plus ultra van complexe systematiek. Lees de klimaatstudies van de VN er maar eens op na. De knapste koppen houden zich bezig met de duiding van die mix van ontelbare variabelen. Alleen al bij een gewone weervoorspelling zijn megacomputers nodig om alle verzamelde data om te zetten in het weerbericht voor de komende dagen. En dan nog gaat het geregeld mis. Zo veranderlijk het weer.
En toch zijn we er vast van overtuigd dat het ‘systemen’ zijn en ‘complexen’; het weer is een natuurkundeles op wereldformaat. Het is een openbare proef, die zich baseert op wetmatigheden en dus navolgbaar en imiteerbaar zou moeten zijn. Het weer in die zin is een machine, een heel ingewikkelde. De energie die je er in stopt komt er op een andere manier weer uit.
Met het oog op de klimaatverandering is de vraag aan weerkundigen om het weer wat beter te leren beheersen toegenomen. Het lijkt alsof de kunstenaars in MU graag een handje willen helpen. Er zijn althans diverse kunstenaars die met het weer in competitie gaan, er hun eigen versie tegenover stellen. Meest prominent genoemde Ceolux, de cabine die het perfecte daglicht levert, zelfs middenin een duister gebouw en Alistair McClouts eigen wervelstorm. Berndnaut Smilde projecteert op gezette tijden een eigen regenboog op het fabrieksgebouw aan de overkant.
Maar het weer beheersen is geen eenvoudige opgave. De mens mag het leven van kasplantjes en melkkoeien volkomen in de hand genomen hebben, bij het weer is daar vooralsnog geen beginnen aan. Op wat kunstmatig opgewekte regen na is er geen blower die de regen weghoudt of aanjaagt, geen lamp die de nacht bijlicht, geen heater die een heel land opwarmt tijdens lange winterdagen.
Tot MU. In Weather or not wordt de kiem gepresenteerd van wat ooit wel eens de moderne weerkunde zou kunnen heten. Hoe de mens zijn eigen weersystemen produceert, al dan niet indoors.
Waarmee dat wat in onze cultuur staat voor het volkomen onbeheersbare, het enorme en bovenmenselijke, afschrikwekkend en schitterend tegelijk, voorzichtig toe lijkt aan een herevaluatie. Kennen we de bliksem, de regenboog en de wolkenlucht als de inventaris van de geschilderde sublieme ervaring, zoals vaak uitgebeeld door bijvoorbeeld de schilder Turner, in de toekomst moeten we misschien op zoek naar nieuwe beelden om het sublieme te kunnen voelen en begrijpen.
Bij mijn bezoek aan Eindhoven moet ik denken aan een oude clip van Kate Bush, met een half waanzinnige Crazy Scientist, die met een groot apparaat bezig is het weer te bedwingen. Die clip – ontdek ik nu ik het liedje op internet opzoek – verhaalt over een echte wetenschapper, de Oostenrijkse psychiater Wilhelm Reich, die naar Amerika vluchtte voor de nazi’s en daar daadwerkelijk een ‘cloudbuster’ heeft gemaakt, een regenmaker. Hij werd er door velen voor gek versleten, maar niet door Albert Einstein.
Waarmee de kunstenaars uit Eindhoven in goed gezelschap zijn. Zo gek is wat hier beweerd wordt nog niet. De moderne weerkunde is dichterbij dan je misschien denkt.
Weather or Not
MU, Eindhoven
t/m 25 september
!!!!!op 3 en 4 september is een weekend vol speciale activiteiten!!!!
Niels Bakkerus, David Bowen, Commonplace Studio, Aernoudt Jacobs, Esther Kokmeijer, Martijn Koomen, Aliki van der Kruijs, Jelle Mastenbroek, Alistair McClymont, Gideon Mendel, Berndnaut Smilde, Rob Sweere, Prof. Paolo Di Trapani/Coelux en Rihards Vitols. Co-curator: Hanneke Wetzer
Domeniek Ruyters
is hoofdredacteur van Metropolis M