Catherine Christer Hennix, openbaar interview, Stedelijk Museum, courtesy Sonic Acts Academy 2018, foto Pieter Kers
Oefeningen in speculatief denken
Op de tweede editie van Sonic Acts Academy stond speculatief denken centraal in een grote verscheidenheid aan vormen. Denkers en kunstenaars bogen zich over de vraag: welke kennis komt voort uit artistieke projecten en wat kunnen we hiermee?
Eind februari verzamelt een internationaal publiek zich in Amsterdam Noord voor Sonic Acts Academy. De hoofdlocatie is Dansmakers, aan de oevers van het IJ. Onder de noemer Unpacking the Processes of Artistic Knowledge biedt het programma een verscheidenheid aan benaderingen die reflecteren op de kennisproductie in de hedendaagse kunst. De Academy, ingericht als symposium, wordt georganiseerd door Sonic Acts en vormt een brug tussen de tweejaarlijkse edities van het Sonic Acts Festival.
Sonic Acts biedt sinds 1994 programma’s rond de thema’s kunst, technologie, muziek en wetenschap. Net als bij de edities van het Festival willen de makers met de Academy een open gemeenschap creëren, buiten de institutionele paden van universiteiten om. Het doel van deze editie is om te onderzoeken welke kennis voortkomt uit kunstpraktijken en hoe deze kennis tot nieuwe inzichten kan leiden. De Academy tracht deze nieuwe manieren van educatie en kennisproductie te onderzoeken door ruimte te bieden aan experiment en interactie.
In de weken voorafgaand aan het driedaagse symposium biedt de Academy al een rijk programma. Er zijn filmvertoningen in EYE, workshops met sprekers van het festival en in het Stedelijk Museum vindt een performance en seminar plaats met onder anderen componist, kunstenaar, dichter en wiskundige Catherine Christer Hennix. De performance en seminar vormen de start van een solovoorstelling van Hennix in het museum. Twee andere installaties bevinden zich tijdens het festival in de Tolhuistuin en een derde, samengesteld door studenten van KABK, op locatie vlak bij Dansmakers.
Het programma opent vrijdagavond met een lezing van Nora Sternfeld, waar zij mogelijke strategieën voor kunstenaars, theoretici en curatoren introduceert, zoals exploratie, onderzoek, verbeelding en reflectie. Haar lezing behandelt enkele voorbeelden, maar slaagt er niet in deze strategieën helder toe te lichten. Sternfelds bijdrage aan de reader, die voor de gelegenheid is samengesteld, spreekt meer tot de verbeelding. In haar artikel beschrijft zij een fictieve terugblik op museale praktijken vanuit het jaar 2030 en schetst zo het museale landschap van de nabije toekomst. De reader is een waardevol naslagwerk waarin bijdragen van verschillende sprekers en performers zijn samengebracht. Het biedt ruimte voor toelichting en reflectie, iets dat soms in het volle programma van het symposium verloren gaat.
Zoals de naam Sonic Acts al aangeeft is de focus op geluid nadrukkelijk aanwezig, met name tijdens de nachtprogrammering Progress Bar. Net als tijdens de edities van het Sonic Acts Festival vormen deze clubavonden een belangrijke aanvulling op het dagprogramma. Op zowel vrijdag als zaterdag is er een vol programma met dj’s en performances in Paradiso Noord. Deze clubavonden bieden alternatieve en avantgardistische acts een podium en tonen de mogelijkheden voor politiek en activisme binnen de clubcultuur.
Een van de acts tijdens Progress Bar is Moor Mother, een muzikant en dichter, die met haar standpunten een meer radicaal geluid laat horen tijdens een interview op de zondag van het symposium. Vanuit feministisch en afro-futuristisch gedachtegoed biedt zij protest tegen heersende ideeën over kunst. Waar op zaterdag lineaire noties van tijd zijn besproken, verkiest Moor Mothers een zekere distantiëring van gangbare noties van tijd. Er wordt helaas niet al te diep op ingegaan en Moor Mother weet haar standpunten over deze potentieel radicaal andere kijk op onze kennisverwerving tijdens het interview niet zo goed te verwoorden, waardoor haar kritiek niet goed uit de verf komt en vooral voor enige hilariteit zorgt.
Speculatief was het relaas van Jennifer Walshe over haar samenwerking met de Ierse kunstenaar Breathnach. Ze trad meerdere keren op, eerst in een performance met Mario de Vega op vrijdag en vervolgens voor een lezing op zondag. Het kunstenaarsduo patten laat in hun audiovisueel werk 3049 juist een speculatief toekomstbeeld zien, dat nadrukkelijk niet dystopisch bedoeld is. Het hele programma was sowieso sterk toekomstgericht, met meerdere kunstenaars die futuristische, surrealistische beelden in hun werk lieten zien, alsmede de hele aankleding van het festival, in een ontwerp van het ontwerpduo The Rodina.
De afsluiter van het symposium op zaterdag is een van mijn hoogtepunten dit festival. De film Salarium van Sasha Litvintseva en Daniel Mann volgt onderzoeker Eli Raz die zinkgaten onderzoekt en aan de hand daarvan het leven rond de Dode Zee in beeld brengt. De film raakt aan thema’s zoals het Israël-Palestina conflict, klimaatverandering, toerisme en spiritualiteit en weet op een succesvolle manier serieuze en komische momenten af te wisselen. De lezing achteraf, ook opgenomen in de reader, gaat verder in op de metaforische betekenis van het zinkgat als archief en als nieuwe lezing van de geschiedenis van een plaats. Zo biedt dit programmaonderdeel een prachtige reflectie op de thema’s waarmee Sonic Acts al vaker op vergelijkbare manier bezig is geweest, bij streven naar inzicht in de ontwikkelingen op een specifieke locatie, die de aanleiding vormt voor een analyse van de complexe relatie tussen mens en natuur.
Deze benadering aan de hand van een specifieke locatie is ook zichtbaar in het werk van Charmaine Chua over de politieke betekenis van zeecontainers en de overzeese infrastructuur van goederenhavens. De zeecontainer als object biedt mogelijkheden tot reflectie op thema’s zoals internationale verhoudingen, kolonialisme en kapitalisme. Net als bij Litvintseva, Mann en Chua wordt de materialiteit van een specifieke locatie ingezet als katalysator voor een analyse van de politieke en sociale context van de wereld in bredere zin.
Sonic Acts Academy omvat een vol programma verspreid over drie dagen, en vormt samen met de randprogrammering een rijk geheel, waarin veel aandacht is voor beeldende kunst. De kracht van Sonic Acts ligt in de afwisseling van gasten, onder wie dj’s, performers, ontwerpers, geluidskunstenaars, onderzoekers en filmmakers, en nog vaker een combinatie hiervan. Hoewel niet alle onderdelen even geslaagd zijn, biedt het programma veel verrassing. Jammer is wel dat een evenement dat graag buiten de gebaande paden wil gaan, iets te weinig aandacht heeft voor alternatieve, schurende zienswijzen.
Datum: 23 tot en met 26 februari 2018
Tentoonstelling ‘Catherine Christer Hennix: Traversée du Fantasme’ is nog tot en met 27 mei te zien in het Stedelijk Museum.
Rianne Riemens