Egor Kraft, Pekka Tynlkkynen, Alina Kvirkveliiya en Karina Golubenko
IMPAKT Festival 2018
Er bekruipt me een gevoel van herhaling als ik de titel van het IMPAKT Festival zie: Algorithmic Superstructures. Is het daar niet al eens over gegaan? Raken de mediakritische thema’s op of heb ik afgelopen jaar iets te vaak naar Tegenlicht gekeken?
De lijst met sprekers, onder wie Evgeny Morozov, werkt niet mee dit gevoel van reprise los te laten. De Boris Groys van de mediafestivals was hier al vaker te gast. Het is een briljante spreker, daar niet van, actief op platforms waar de meesten van ons alleen van kunnen dromen, maar niet helemaal de originele ‘keynote’ waar het festival zijn naam mee heeft opgebouwd.
Ook in de tentoonstelling kost het me moeite dit gevoel van herhaling af te schudden. Misschien komt het doordat Egor Kraft, een van de groot gebrachte namen op dit festival, zich in zijn monumentale video-installatie wel heel erg op een ouder project van Melanie Gilligan baseert. Net als Gilligan in de cyclus The Common Sense projecteert hij in deze, in samenwerking met Pekka Tynlkkynen, Alina Kvirkveliiya en Karina Golubenko, gemaakte installatie de toekomst op een ogenschijnlijk weinig veranderd heden, dat het Moskou van 2050 voorstelt. De vertelling gaat over onze toekomstige subjectiviteit die volledig opgaat in een enorme Artificiële Intelligentie, in dit geval Plasma geheten. De filosofisch mijmerende scènes zijn net zo sloom gefilmd als bij Gilligan destijds, en net als bij haar gepresenteerd op een buizenstelsel met led-schermen. Het lijkt wel plagiaat.
In veel andere werken veel data mining, zoals dat in het jargon heet, waarbij kunstenaars zich voordoen als onderzoeksjournalisten die het net afstruinen voor verdiepende research en kritische analyses van de overdadige digitale informatiestromen van vandaag, en de mechnismes die erachter schuilgaan. Er zijn voor een tentoonstelling bovengemiddeld veel informatiezware werken die zich graag spiegelen aan de onderzoeksjournalistiek van het type waarmee Bellingcat de wereld verovert. Het is in dat licht niet wonderlijk dat Erik Smit van Follow The Money en Bellingcats Eliot Higgins eregasten op het festival zijn.
Het festival heeft net als de laatste edities een compacte opzet, waarbij de theoretische reflectie enigszins de overhand begint te nemen. Wat wel een beetje jammer is, omdat het in het verleden juist wist te excelleren als curator van nieuwe of onderbelichte kunst. Er wordt minder getoond en meer gepraat, en dat vooral onder vakgenoten in een uitgebreid professional program. Dat straalt uit naar het festival. Bij lezingen geldt nu eenmaal een andere wetmatigheid dan in tentoonstellingen. Waar in tentoonstellingen jonge kunstenaars de trekker zijn, zijn dat bij lezingen juist de meer gevestigde namen. Type Morozov.
Toch heb ik bij mijn bezoek aan het festival genoeg goede en nieuwe werken gezien. De video’s van Chloé Galibert-Laine & Kevin B. Lee bevielen me zeer. Ze reconstrueren aan de hand van sociale media en blogs de levens van een ISIS strijder en een door ISIS gevangen genomen journalist. Gelardeerd met kritische reflecties wordt de vervlechting van digitale en echte levens als onontwarbaar voorgesteld, waarbij ook nog eens wat veronderstellingen over goed en kwaad, waarheid en leugen grondig door elkaar worden gehusseld.
Helaas was de interessante expressionistische tekenmachine van Coralie Vogelaar die wordt gevoed door tekstfragmenten defect, maar de constructie – het is de bedoeling dat het apparaat tekent op grond van een redelijk at random gecompileerde tekst. Een computer met tekentalent, dat zie je niet zo vaak (al hoor ik achteraf dat de tekening die ik zag door de vandaal was gemaakt die het apparaat molesteerde – dit plaatje met de echte computertekening stuurde Coralie ons na, iets minder virtuoos, maar wel zo leuk en interessant).
Foundland Collective heeft een boeiend nieuw werk, als je je verbonden voelt met de oorlog in Syrië (Idlib meer speciaal) – al steekt hun nieuwsanalyse van de Syrische ‘privéverslaggevers’ op Facebook wat bleekjes af bij die van Forensic Architecture in een concurrerend kunstcentrum verderop (nu bij BAK).
Een confronterend intermezzo is de geprinte twitterlijn van Trump van Klara Vith – gedrukt komt de schier eindeloze reeks Tweets nog wat dreigender over dan online. De ratelende ‘kassabon’ geeft aan de tentoonstelling een prettig ‘live’-karakter, en laat tevens zien hoe de Amerikaanse president via dit in zijn geval gigantische massamedium een miljoenenschare van fans en vijanden voedt met een oneindige stroom van meningen en verdachtmakingen.
Mijn oog valt vooral op een recente tweet waarin hij zijn afkeuring laat blijken over een ‘saai’ artikel in The New York Times over zijn telefoongedrag. Ik denk dat ik dat artikel maar eens op ga zoeken. Zou wel eens interessant kunnen zijn in het licht van deze editie van het IMPAKT Festival.
IMPAKT Festival Utrecht 24.10 t/m 28.10.2018, diverse locatie Utrecht, tentoonstelling locatie Casco/Fotodok
Domeniek Ruyters
is hoofdredacteur van Metropolis M