Buiten de lijntjes kleuren – 24 papegaaien in Billytown
Ook als kunstenaar blijkt het niet altijd even makkelijk buiten de kaders te treden. In Billytown tonen zevenentwintig kunstenaars vierentwintig versies van één kleurplaat, met zo nu en dan hilarisch resultaat.
De naam zegt het zelf al: een kleurplaat is een tekening om in te kleuren met een vaak simpel motief, grote zwart omlijnde vlakken, waarbij het de bedoeling is om binnen die lijnen te blijven. Als kind kun je je hier eindeloos mee vermaken, in alle vrijheid en zonder bewustzijn van eventuele oordelen. Naarmate je ouder wordt lukt het steeds beter binnen die lijntjes te kleuren. Moet je om creatief te zijn juist buiten de bestaande kaders treden of er binnenblijven? Met deze vraag in het achterhoofd heeft Billytown zevenentwintig kunstenaars – jonge residents, bekenden van Billytown en gevestigde namen – uitgenodigd voor een groepstentoonstelling met de opdracht om met twee exemplaren van de gezeefdrukte afbeelding van een papegaai op een stokje te werken. Het blijkt lastiger te zijn dan je op het eerste gezicht denkt – het lijkt bijna op een opdracht van de academie – om van zoiets lulligs als een kleurplaat wat te maken, want ja, wat moet je ermee?
Waarom eigenlijk de papegaai? Zit de keuze hem wellicht in zijn welbekende karaktereigenschap, nabootsing, of komt het misschien door de veelheid aan (mogelijke) kleuren van de tropische vogel? Het antwoord is simpel: als je op het internet zoekt naar kleurplaten, is een van de eerste resultaten die Google je toont een kleurplaat van een papegaai. Het had natuurlijk ieder andere inwisselbare afbeelding kunnen zijn. De verschillende interpretaties ervan laten goed zien of de deelnemende kunstenaar uit zijn of haar comfortzone is gestapt tijdens het (in)kleuren.
Sommigen houden het simpel door zich te houden aan het traditionele ‘inkleuren’, zoals de uitvoering van Guillaume Bijl met kleurpotlood in geel, blauw, groen en paars. Al maakt hij het dan wel weer speels door twee jokers in de hoeken te plaatsen. Evi Vingerling kleurt vrolijk buiten de lijntjes met waterverf, maar doet verder niet veel bijzonders. Haar zorgvuldig afgewogen verfstreken contrasteren met de expressieve zwart-wit voorstelling van Riette Wanders naast haar. De kleurplaat van Wanders heeft het handschrift van een kind, die intuïtief met dikke zwarte stift het vel vol krast, en er ‘for mamma’ op schrijft.
Met uitzondering van Dieuwke Spaans en Thomas Swinkels heeft iedereen zich gehouden aan de vaste grootte van de kleurplaat: 100 centimeter lang en 65 centimeter breed. Daarnaast hebben, voor zover ik kon zien tenminste in de tentoonstelling, ook de meesten alleen een van de twee gezeefdrukte papegaaien gebruikt. Spaans heeft echter de twee papegaaien in elkaar gewoven als een collage. De andere uitzondering is Thomas Swinkels, die als enige afstand heeft gedaan van de fysieke kleurplaat en in plaats daarvan een foto van een halsbandparkiet toont. Dat is een groene papegaaiachtige exoot, wiens oorspronkelijke leefgebied in Afrika en Zuid-Azië ligt en die naar Europa is gehaald als volièrevogel. Inmiddels ontsnapt, vliegen ze in het wild rond in Nederland.
Het blijkt lastiger te zijn dan je op het eerste gezicht denkt - het lijkt bijna op een opdracht van de academie - om van zoiets lulligs als een kleurplaat wat te maken, want ja, wat moet je ermee?
De kleurplaten zijn zo opgehangen dat de kleurrijke interpretaties zich afwisselen met de overgebleven ruimte van het witte papier. Tussen elke kleurplaat zit exact de breedte van een kleurplaat. Ergen is het gat echter groter, hoewel, het concept volgend, wel de bevestigingen zichtbaar zijn in de muur. Het kunstenaarsduo Maje Mellin & Enric Fort Ballester heeft de papegaaienkleurplaat op de grond neergelegd, naast de verwarming met een natte theedoek en een kom met water ernaast, waar (nu al beschimmelde) aardappelen op liggen. Zij hopen dat het vochtige papier zilvervisjes aan zal trekken, die het papier zullen aantasten en dat proces vormt dan het kunstwerk.
Door de manier waarop de kleurplaten naast elkaar gehangen zijn, kun je van de meeste deelnemers de identiteit en manier waarop zij werken, herkennen. Zoals Maaike Schoorel die de kleurplaat gebruikt als doek voor haar geschilderde lagen, waar ze de bezoeker uitdaagt om kleuren en texturen te ontdekken. Maar ook het herkenbare lettertype van Lieven Segers, die op zijn beurt de papegaai heeft laten verdwijnen: ‘She ran away over the mountains and under the valleys’. En de chroomoxide groene vlakken van Jos van Merendonk, die (bij hoge uitzondering) nu ook rode verf heeft aangebracht.
Sommigen schilderen de afbeelding van de papegaai deels of helemaal over, zoals Pim Blokker, die een papegaai over de papegaai geschilderd heeft. Of Henk Visch die de zwarte omlijning met witte verf heeft doen verdwijnen en met potlood ‘No words’ in iets wat op een gezicht lijkt geschreven heeft, waarschijnlijk refererend aan de de mens napratende papegaai. De meest opvallende kleurplaat is de uitvoering van Paul de Jong, die met een uitgeknipte foto van zijn eigen gezicht het hoofd van de papegaai heeft vervangen. Dat geeft een heel grappig geheel en laat ook zien dat de opdracht niet zo serieus genomen hoeft te worden. Een beetje lef blijkt nodig om buiten de lijntjes te kleuren.
Alle foto’s: Jhoeko
24 Kleurplaten, Billytown, Rotterdam, t/m 12.01.2019 Met werk van Guillaume Bijl, Pim Blokker, Melle de Boer, Kim David Bots, Prosper Desmet, Afra Eisma, Johan Gustavsson, Paul de Jong, Maja Klaassens, Frank Koolen, Joost Krijnen, Marius Lut, Jos van Merendonk, Maje Mellin & Enric Fort Ballester, Bernice Nauta, Robbert Pauwels, Machteld Rullens, Maaike Schoorel, Lieven Segers, Dieuwke Spaans, Thomas Swinkels, Derk Thijs, Evi Vingerling, Henk Visch, Riette Wanders en Marieke van ’t Zet
Nadeche Remst
is kunsthistoricus