Het kerkhof van de techniek als kraamkamer voor de beeldhouwkunst: David Jablonowski in Galerie Fons Welters
David Jablonowski buigt zich zijn tentoonstelling bij Galerie Fons Welters over de toekomst van de techniek: ‘Zouden de bezoekers die zich vergapen aan de nieuwste snufjes zich realiseren dat zij hun eigen toekomstige werkeloosheid in de ogen kijken?’
De expositie opent met twee assemblages met de titel Futures Contract (2020). Het zijn gestapelde brokstukken van mislukte 3D-prints. De 3D-printtechnologie heeft de laatste jaren een hoge vlucht genomen, letterlijk en figuurlijk: in het International Space Station is een printer waarmee de bemanning snel en op maat gereedschappen en onderdelen kan uitprinten. ‘Printen’ is misschien een wat misleidende term. Bij 3D-printen spuit een printkop lijnen van bijvoorbeeld polypropyleen in laagjes op elkaar en kan zo elk gewenst volume opbouwen. De geprinte vormen in deze sculpturen zijn fragmenten van prototypes voor een speedboot en voor straatmeubilair, zij het nauwelijks als zodanig herkenbaar. Als het materiaal niet de juiste temperatuur heeft, kan het printwerk in elkaar zakken. Zo ontstonden de twee elegante, op venusschelpen lijkende vormen die beide beelden bekronen. Het kerkhof van de techniek blijkt een kraamkamer voor de beeldhouwkunst. Naast de schelpen prijkt een cilindrische koppeling van aluminium. Het koppelstuk is gefreesd op een computergestuurde draaibank, een innovatie die zo’n vijfentwintig jaar geleden revolutionair was maar die nu door de 3D-printtechnologie achterhaald dreigt te worden. Het onderdeel ligt erbij als een relikwie uit het verleden – niet onvergelijkbaar met Paul Theks Technological Reliquaries uit de jaren zestig.
In de sculpturen uit de serie Commodity Futures (2020) zijn machineonderdelen van messing, koper en wolfraam uitgestald. Waar ze toe dienen en waarom ze eruitzien zoals ze eruitzien, is voor niet-werktuigbouwkundigen een raadsel. Ze worden gepresenteerd in, op, naast en onder rechthoekige vitrines van transparant plexiglas; tussen wat er wordt getoond en hoe dat wordt gedaan bestaat geen noemenswaardig onderscheid. De afgewogen display versterkt de associatie met fonkelende sieraden in een juweliersetalage. Sommige messing onderdelen lijken kariatiden op miniatuurformaat en doen denken aan Carlo Scarpa’s fijnzinnige vormgeving van hang en sluitwerk. De heldere belichting door spotlights nodigt uit tot nauwkeurige observatie van nabij. Aan de trapsgewijze ronding van een gebogen vlakje bijvoorbeeld kun je zien dat de freesmachine de grens van het maakbare heeft bereikt – ronder wordt het domweg niet.
[blockquote]Zouden de bezoekers die zich vergapen aan de nieuwste snufjes zich realiseren dat zij hun eigen toekomstige werkeloosheid in de ogen kijken?
Titels als Futures Contract en Commodity Futures wijzen op het toenemend belang van toekomstscenario’s op vrijwel elk gebied. In het debat over klimaatverandering bijvoorbeeld is de hoop van sommige partijen gevestigd op de technologie van morgen om de problemen van vandaag op te kunnen lossen. De discussie over het 5G netwerk gaat niet over de keuze dat netwerk wel of niet aan te leggen – dat is onvermijdelijk wil je in de toekomst overleven – maar over de vraag aan welke partij de precaire klus wordt toevertrouwd. Alles draait om technologische voorsprong. Op Business Technology Friction (2020), een wandtableau van Iraans marmer, is met UV-printtechniek een foto afgedrukt van een vakbeurs voor technici: zouden de bezoekers die zich vergapen aan de nieuwste snufjes zich realiseren dat zij hun eigen toekomstige werkeloosheid in de ogen kijken?
Alle technologie gaat nu eenmaal over outdating. Iedere innovatie verklaart het voorgaande overbodig. In de video Innovation Screensaver (2019) rollen krachtige statements over het scherm over productie en consumptie op afzienbare termijn: ‘In the future there will be no markets left waiting to emerge’, ‘In the future, South South trade will be norm not novelty’. Veel van deze slogans zijn afkomstig van Gartner, een adviesbureau dat toekomstprognoses opstelt voor grote bedrijven. Het zijn dit soort trendvoorspellers die de hype cycle bepalen.
Maken nieuwe reproductietechnieken een einde aan de beeldhouwkunst zoals wij die kennen? Hoe ziet het toekomstscenario van de sculptuur eruit? Het feit dat elk beeld, ook het digitale, een materiële basis heeft, valt niet te loochenen. Het traditionele arsenaal van materialen en gereedschappen is inmiddels enorm uitgebreid, tot processors en servers aan toe. Jablonowski laat op speelse wijze zien hoe technologische innovatie nieuwe vormen oplevert, die er soms verrassend ouderwets uitzien. Op de eerste foto’s van de door IBM ontwikkelde quantumcomputer oogt het rekenwonder van de toekomst als een glimmende kroonluchter van koperen buisjes en messing schijven, die in deze tentoonstelling niet zou misstaan.
Jablonowski laat op speelse wijze zien hoe technologische innovatie nieuwe vormen oplevert, die er soms verrassend ouderwets uitzien
Jablonowski’s bescheiden maar trefzekere tentoonstelling laat zien hoe technologische vernieuwing de sculptuur kan opfrissen. De kunstenaar schuift met raadselachtige vormen en onbekende onderdelen, creëert tijdloze constellaties van historische en hypermoderne artefacten, kruist archeologie met informatica. Sculptuur is hier een poreuze praktijk, grillig, bewegelijk en veranderlijk, een rendez-vous van vertrouwde en zeldzame materialen die stof tot nadenken geeft. Als in Commodity Futures 11 (2020) een messing koelschijf uit een computerserver wordt voorzien van koperen acupunctuurnaalden, maken de instrumenten van moderne informatieverwerking en eeuwenoude alternatieve geneeskunde plotsklaps deel uit van één en hetzelfde systeem. In het westen geniet de acupunctuur een groeiende populariteit, terwijl het oosten in razend tempo digitaliseert. De toekomst is aan de perforatie van de huid in combinatie met de automatisering van de intelligentie.
David Jablonowski, Galerie Fons Welters, Amsterdam, te zien t/m 29.2.2020
VOLG METROPOLIS M OP INSTAGRAM: metropolism_mag
Dominic van den Boogerd
is kunstcriticus en oud-directeur van De Ateliers