Jan van Eyck Open Studios 2021 – Dark Room Sci-Fi, Mexicaanse Zapotec rituelen, bootlegging en meer
Komende tien dagen is er gelegenheid de Open Studios van de Jan van Eyck in Maastricht te bezoeken. Pernilla Ellens ging al kijken en licht enkele favoriete kunstenaars eruit.
Dark Room Sci-Fi, de Mexicaanse Zapotec rituelen en de culturele kracht van bootlegging zijn enkele spannende onderwerpen die in de jaarlijkse Open Studio’s van de deelnemers aan de Jan van Eyck Academie onderzocht worden. Ook dit jaar zijn er weer veel sterke presentaties. Een groot deel van de deelnemers presenteert op onderzoek gericht werk, wat op het eerste gezicht een visueel sober resultaat oplevert. Maar er zijn ook deelnemers bij wie het onderzoek juist tot zijn recht komt in prikkelende, politieke, dynamische en verbeeldingsrijke installaties.
Een selectie:
Giuditta Vendrame
Giuditta Vendrame onderzoekt de aarde vanuit het perspectief van het water. Als alternatief voor het heersende territoriale wereldbeeld dat onze planeet verdeelt in nationaliteiten, grenzen en continenten, stelt Vendrame een instabiele, circulaire en vloeiende wereldorde voor, gevormd door onderling verbonden wateren. De zeeën en oceanen zijn fluïde – net zoals migrerende mensen dat zouden kunnen zijn als ze zich constant konden verspreiden over een grenzeloze wereld. Vendrame presenteert haar onderzoek naar nationaliteiten, zeebodems en migratie in speelse politieke installaties. Hier hangt een grote glazen scultuur die doet denken aan een aardrijkskundige wereldbol, opgedeeld in vierkante stukken. Met de hoekige geografische kaders, die niet rond zijn zoals de aarde, wijst de installatie van Vendrame op nieuwe betekenissen in dat wat vanzelfsprekend lijkt.
Benjamin Schwartz
Bootlegging, een begrip dat lastig te vertalen valt naar het Nederlands maar wat in de buurt komt van nabootsing, is een krachtig cultureel fenomeen – aldus Benjamin Schwartz. De term komt uit de jaren twintig, toen tijdens de drooglegging in Amerika drank werd gesmokkeld in laarzen. Door de jaren heen is bootlegging in de kunst ontwikkeld tot anti-kapitalistische, subversieve en artistieke praktijk, waarin het origineel zowel vereerd als ontleed wordt. Schwartz heeft het fenomeen en de praktijk van bootlegging onderzocht in een serie interviews onder de titel UNLICENSED, waarin door verschillende kunstenaars en ontwerpers begrippen als authenticiteit, circulatie en productie worden besproken. Schwartz heeft de serie interviews gebundeld tot boek.
Tijdens mijn bezoek aan de studio van Schwartz zie ik overal de sporen van zijn onderzoek naar de betekenis van reproductie. Er liggen publicaties, t-shirts, tekstfragmenten en grafische uitingen. Het is mooi dat Schwartz niet alleen zijn eigen grafische werk toont maar dat juist de meerstemmigheid en veelzijdigheid van zijn onderzoek te zien is.
Eva Posas
In de studio van curator Eva Posas staat de Xigagueta centraal, een object uit de Mexicaanse inheemse Zapotec cultuur dat zowel gebruikt werd als voedselbak maar ook als ritueel object om verhalen te vertellen. De Xigagueta is voor Posas een schuilplaats voor de verbeelding. Als zodanig heeft zij het object omarmd als metafoor om haar studio invulling te geven. In de geest van het object heeft Posas zowel kunstenaars van de Rijksakademie als de Jan van Eyck deelnemers uitgenodigd om samen op elkaars werk te reflecteren.
In tegenstelling tot de whitecube creëert Posas wat ze omschrijft als ‘een cirkelvormige baarmoeder vol kleuren’ voor ontmoetingen en bijeenkomsten, ideeën en reflecties. Voor de Open Studios dient de Xigagueta als bibliotheek en studio, een plek voor onderzoek en expositie waarwerken getoond worden van Moosje Goosen, Colegio de la Desextinción, Diana Cantarey, en Daniel Aguilar Ruvalcaba. Een verfrissende, dynamische en collectieve invulling van de studio als tentoonstellingsruimte, een concept dat doorgaans individueel en statisch is.
Mickey Yang
Mickey Yang heeft haar studio omgetoverd tot spannende grot waar van alles lijkt te gebeuren; licht, rook, kleine beeldjes, kinetische sculpturen, geluid en video komen samen in een prikkelend schouwspel. De werken worden als in een theaterspel met verschillende licht- en schaduweffecten gespresenteerd – het is ontdekken maar ook mee laten voeren. De werken uit Yangs recente serie Upaya (2020) nemen op speelse wijze Aziatische filosofieën en spirituele praktijken over, vervormd en verwaterd voor westerse consumptie. Yangs interesse in misvattingen en verkeerde vertalingen komt voort uit haar identiteit als Nederlands-Singaporese vrouw en het ontbreken van een gemeenschappelijke taal: ‘Mijn eigen culturele erfgoed is een vorm van onbewuste nabootsing’, schrijft Yang.
Tijdens mijn bezoek aan de Open Studio’s vertelt ze me dat ze haar werken normaal in grote exposities tentoonstelt, zoals recentelijk in Kunsthalle Osnabrück en het KM21 in Den Haag. Hier werkt de donkere studioruimte juist erg sterk, omdat het gevoel van de grot de werken iets mythisch geeft, en je tegelijkertijd beseft dat ook deze mythe geconstrueerd is.
Johanna Bruckner
Johanna Bruckner heeft haar videowerk in de werkplaats gezet. Een goede keuze, want het proces van creatie en het maken van nieuwe verbindingen zijn terugkerende thema’s in haar kleurrijke multimedia collages. De videoschermen vormen samen met het gereedschap, de werktafels en enkele props uit de films een werkcircuit. De begeleidende tekst legt uit dat de collages beelden bevatten van ‘Dark Room Sci-Fi, queer net-pornografie en de sociale banden van buitenaardse lichamen die prothetische vormen van cybergevechten belichamen’.
Om ideeën te bevragen over lichamelijkheid en meer genuanceerde en speculatieve perspectieven mogelijk te maken in interacties tussen fysieke en non/human entiteiten, introduceert Bruckner de ‘xenotechnologische protheses’, die zowel terugkomen in de video’s als in de ruimte als object. Het geheel vormt een indrukwekkende totaalinstallatie, die aan de hand van data, quantumfysica en trans-corporeality een nieuwe wereld schept met talloze mogelijkheden voor de toekomst.
Pernilla Ellens
is onder meer curator en schrijver