Matthew Lutz-Kinoy, Meeting the Sun (Torso Schematic), Walking the Path Worn in the Grass, Nature without Check (Lower Schematic), 2017. Met dank aan de kunstenaar en Mendes Wood DM, São Paulo / Brussel / New York. Installatiezicht in River of Rebirth, Z33, Hasselt. Foto © Kobe Vanderzande
Een stroom van hoogtepunten – River of Rebirth bij het Hasseltse Z33
Kolkende schilderijen, een golf van witte metaaldraden en collages van aan de Maasoever verzamelde steentjes: Ive Stevenheydens bezoekt een grote groepstentoonstelling waarin water de leidraad vormt. River of Rebirth bij Z33 schotelt hem een bijzonder parcours voor, met heel wat hoogtepunten.
Water heeft kunstenaars en denkers van over de hele wereld altijd al geïnspireerd. In het Hasseltse Z33 borduurt de groepstentoonstelling River of Rebirth voort op dat overbekende thema. Toch weet de tentoonstelling te verassen. Niet zelden weten werken bijvoorbeeld de ‘grenzen’ tussen kunst en ambacht volledig te vervagen.
River of Rebirth vangt aan met Cosmic Current (2023) van de Nederlandse kunstenaar Mickey Yang – wat mij betreft meteen een voltreffer. Op de muur van de omstreeks acht meter hoge aankomsthal van Z33 bouwde ze een monumentale installatie die, paradoxaal genoeg, erg licht op de hand aanvoelt. Met witte metaaldraden ‘tekende’ ze een gigantische golf. Een stem, melancholisch en licht dromerig, vertelt over een stad die ooit overstroomd en onder modder bedolven raakte, een verdwenen metropool. Yang plaatste ook neon bliksemschichten en donderwolken, het blijken oude Indiase kunstsymbolen voor noodweer. Schijnbaar vanzelfsprekend en hoogst elegant weet de kunstenaar heden en verleden, en tussen feit en fictie, samen te brengen in deze installatie.
Ook in Matthew Lutz-Kinoys schilderijen en amforen versmelten verschillende tradities, culturen en tijden. De terracotta kruiken die de kunstenaar hier exposeert zijn gemaakt in samenwerking met ambachtslieden uit Andalusië. Hun vormen verwijzen naar de lichamen van die makers. Op de schilderijen, een drieluik waarvoor de kunstenaar inspiratie vond bij de Amerikaanse kunstenaars Georgia O’Keeffe en Anne Truitt, zijn naast een berglandschap waar klei wordt gewonnen ook genderfluïde lichamen te zien, met kruiken eroverheen geschilderd. Het geheel heeft een aangenaam bevreemdend, haast opluchtend effect, omdat het begrippen als ‘traditie’ en ‘moderniteit’, of ‘ambacht’ en ‘kunst’, op de helling weet te zetten.
De terracotta kruiken van Matthew Lutz-Kinoys zijn gemaakt in samenwerking met ambachtslieden uit Andalusië
In de video Quipu Mapocho (2016-2017) neemt Celilia Vicuña me mee naar de Chileense Mapocho rivier, een waterweg die de kunstenaar omschrijft als een ‘rivier des doods’. Tijdens de militaire dictatuur van Augusto Pinochet (1973-1990) werd de Mapocho immers veelvuldig gebruikt om de lijken van zogeheten ‘dissidenten’ in te dumpen. Vandaag is de rivier enorm vervuild door private lozingen en industriële chemicaliën. Het mooie aan Quipu Mapocho is dat de kunstenaar, ondanks het harde gegeven, toch een positief verhaal weet op te bouwen. We zien haar langs de rivier quipu’s maken en filmen: geknoopte koorden, hier in rode wol, die oudere culturen zoals de Inca’s gebruikten om gegevens bij te houden. Zo werden de knopen in de quipu’s gebruikt om bijvoorbeeld belastingen mee te controleren of volkstellingen mee te verzamelen. Vicuña neemt dus een positieve positie in; haar film kabbelt net zoals de rivier haast gemoedelijk over het scherm.
Even verderop slaan de schilderijen van Thierry De Cordier me weer eens uit mijn lood. Hoewel ik zijn zeewerken al tientallen keren heb gezien, weet de duistere oerkracht die ervan uitgaat me telkens weer te verbazen. De drie grootformaat doeken van stormen tonen telkens een woest kolkende zee tegen een achtergrond van een onheilspellend donkere lucht. Mede door de knappe scenografie en de uitstekende belichting komen ze hier uitstekend tot hun recht. Ik ben niet de enige die dat vind: wanneer ik even later nog eens terugkeer bij de werken raak ik in gesprek met een dame die er al uren voor genesteld zit. Ze spreekt passioneel over de werken. Het opvoeren van deze klassiekers in een tentoonstelling over water mag dan misschien wat makkelijk zijn, zowel dame als ik zijn alleszins verrukt ze nog eens, in al hun glorie, te kunnen zien.
Op de bovenverdieping weet Zhang Xu Zhan me te verleiden met zijn animatiefilm Compound Eyes of Tropical (2022). Die wordt geprojecteerd in een afgescheiden ruimte waarvan de kunstenaar de muren bedekte met dikke lagen krantenpapier, wat zorgt voor een kolkend, haast psychedelisch effect (Paper wall, 2023). In de film tovert de Taiwanese kunstenaar via stop-motiontechnieken papieren figuurtjes tot leven, poppetjes die in zijn thuisland traditioneel aan overledenen worden geofferd. Centraal in het oude volksverhaal dat verbeeld wordt staat een dier dat zich niet gemakkelijk laat identificeren. Is het een wolf? Een vos? Het beestje bedenkt verschillende manieren om krokodillen en krabben om de tuin te leiden en zo de rivier over te kunnen steken. De film is erg donker van toon, hij wordt bij wijlen haast griezelig.
De strakke lijnen, nette kaders en precieze verwijzingen naar de plekken waar Verdonck zijn objecten verzamelde contrasteren met de schamele waarde van het gevonden materiaal
Bijna aan het einde van de tentoonstelling zorgt de Belg Benjamin Verdonck voor een grappige noot. In tien kaders van verschillende formaten die samen de titel Smeermaas-Kessenich (2021) dragen, toont hij collages van objecten die hij verzamelde op wandelingen door de Maasvallei. Zorgvuldig rangschikte hij in een van de kaders gevonden sigarettenpeuken, vulde hij een ander kader met vervuilde medische verbanden en bracht hij elders zaden en steentjes samen. De strakke lijnen, nette kaders en precieze verwijzingen naar de plekken waar de objecten zijn verzameld contrasteren met de schamele waarde van het gevonden materiaal. Het werk is ludiek, ontroert en zet me ook aan het denken. Over hoe we met kleine prullaria dagelijks willens nillens het milieu vervuilen, bijvoorbeeld. En over onze onbenulligheid ten opzichte van de natuur; een gevoel van onbenulligheid die De Cordier in zijn ruw geborstelde schilderijen zo prachtig weet op te roepen.
River of Rebirth, tot 27 augustus bij Z33, Hasselt.
Kunstenaars: Martin Belou, Thierry De Cordier, Mary Beth Edelson, Maika Garnica, Roni Horn, Lennart Lahuis, Matthew Lutz-Kinoy, Michèle Matyn, Aimée Parrott, Laure Prouvost, Jennifer Tee, Benjamin Verdonck, Cecilia Vicuña, Jessica Warboys, Mickey Yang, Jongsuk Yoon, Zhang Xu Zhan